پیام سپاهان - در جهانی که زباله‌ها با سرعت انباشته می‌شود، مفهوم «پسماند صفر» از یک ایده محیط‌زیستی به یک ضرورت اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است؛ از سیاست‌گذاران تا مصرف‌کنندگان، همه در مسیر سخت کاهش ضایعات قرار دارند، اما آیا جهان آماده پذیرش این تغییر بنیادین است؟
به گزارش خبرگزاری ایمنا، در جهانی که هر دقیقه معادل یک کامیون زباله پلاستیکی به اقیانوس‌ها سرازیر می‌شود، مفهوم «پسماند صفر» به‌عنوان راه‌حلی برای نجات زمین مطرح شده است؛ این سبک زندگی نه‌تنها به معنای کاهش تولید زباله، بلکه به معنای مسئولیت‌پذیری کامل در قبال هر آن چیزی است که دور می‌ریزیم، اما اینکه آیا می‌توان به نقطه‌ای رسید که زباله‌ای تولید نشود، جای تأمل دارد.
در دنیایی که تبلیغات، مصرف‌گرایی را به جنونی همگانی تبدیل کرده، رسیدن به پسماند صفر به‌معنای نبردی سخت با سبک زندگی مدرن است، زیرا از بسته‌بندی‌های اغراق‌آمیز مواد غذایی تا طراحی محصولاتی با عمر کوتاه، همه‌چیز به‌سمت تولید زباله بیشتر سوق داده می‌شود؛ برخی کارشناسان معتقد هستند که می‌توان با تغییر رفتارهای فردی و اصلاح الگوهای مصرف، این روند را معکوس کرد.
بدون ایجاد زیرساخت‌های فرهنگی، هر تلاشی برای کاهش پسماند محکوم به شکست است؛ فرهنگ‌سازی نه‌تنها به معنای آموزش شهروندان، بلکه به معنای تغییر نگرش تولیدکنندگان و سیاست‌گذاران است؛ تنها با همکاری همه‌جانبه و ایجاد انگیزه‌های اجتماعی می‌توان به‌سمت جامعه‌ای با پسماند نزدیک به صفر حرکت کرد.
رسیدن به پسماند صفر شاید در نگاه نخست آرمانی دور از دسترس به‌نظر برسد، اما تجربه‌هایی همچون کامیکاتسو ژاپن نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی دقیق و مشارکت شهروندان، می‌توان به این هدف نزدیک شد؛ مدیران کامیکاتسو از حدود 20 سال پیش تلاش‌های خود را برای به صفر رساندن تولید ضایعات پلاستیکی آغاز کرده است و به نظر می‌رسد که به موفقیت‌های زیادی در این زمینه دست یافته است زیرا به شهر بدون زباله در ژاپن نیز شهرت دارد.
قوانینی بسیار سختگیرانه بر ساکنان شهر کامیکاتسو حاکم است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به دسته‌بندی ضایعات خود در 45 نوع گروه بازیافت متفاوت اشاره کرد، علاوه بر این مردم کامیکاتسو موظف هستند مواد غیرقابل بازیافت خود را به فروشگاه‌هایی منتقل کنند که آن‌ها را به‌طور رایگان در اختیار افراد نیازمند قرار می‌دهد؛ در سال 2018 نرخ بازیافت ضایعات در این شهر به 81 درصد رسید که این مقدار، حدود 20 درصد ضایعات بازیافتی سراسر ژاپن را تشکیل می‌داد.
این مسیر نیازمند تغییرات اساسی در سبک زندگی، تولید و مصرف است؛ از کاهش بسته‌بندی‌های غیرضروری تا بازیافت هوشمندانه، هر قدم کوچک می‌تواند به تحقق این رؤیای بزرگ کمک کند.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل هشدار داده است که اگر به‌سرعت اقدام نکنیم، زمین به زباله‌دانی بزرگ تبدیل خواهد شد؛ پسماند صفر نه‌تنها یک انتخاب، بلکه یک ضرورت برای بقای بشر است؛ با سرمایه‌گذاری در سیستم‌های مدرن مدیریت پسماند، تشویق به بازیافت و تغییر الگوهای تولید و مصرف، می‌توانیم به‌سمت آینده‌ای بدون زباله حرکت کنیم.
در کشور ایران نیز کلان‌شهر اصفهان با پیشینه‌ای درخشان در مدیریت پسماند، از دهه 60 تاکنون گام‌های بلندی در این زمینه برداشته است؛ از راه‌اندازی نخستین کارخانه کمپوست تا پروژه‌های نوین همچون هاضم 300 تنی و تصفیه‌خانه شیرابه در این شهر نشان داده است که با فرهنگ‌سازی و مشارکت شهروندان می‌توان به کاهش پسماند دست یافت؛ اصفهان نه‌تنها به‌عنوان الگویی برای دیگر شهرهای ایران، بلکه به‌عنوان نمادی از تعهد به محیط‌زیست مطرح شده است.
شهر اصفهان با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، سامانه هوشمند «اصپاک» را برای جمع‌آوری پسماند خشک راه‌اندازی کرده است؛ این برنامه کاربردی که با استقبال گسترده شهروندان روبه‌رو شده، نقش مهمی در تفکیک زباله از مبدأ و کاهش دفن پسماند ایفا می‌کند؛ از جمله ویژگی‌های این سامانه، ارائه جوایز تشویقی همچون بیمه آتش‌سوزی و سکه به کاربران فعال است که موجب افزایش انگیزه مردم برای تفکیک زباله و همکاری بیشتر در مدیریت پسماند شده است.
موفقیت سامانه‌هایی همچون اصپاک نشان می‌دهد که ترکیب نوآوری دیجیتال و سیاست‌های تشویقی می‌تواند مسیر حرکت به سمت «پسماند صفر» را هموارتر کند؛ با افزایش آگاهی عمومی و مشارکت شهروندان، چنین طرح‌هایی می‌توانند نه‌تنها میزان زباله‌های تولیدی را کاهش دهند، بلکه به ارتقای فرهنگ مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی در جامعه کمک کنند.

افزایش تعداد خانوارهای «پسماند صفر» در اصفهان به بیش از 5000 خانوار مهدی بقایی، معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: برای دست‌یابی به اهداف محیط زیستی شهر اصفهان تا افق 1410 برنامه‌ریزی جامعی انجام داده‌ایم و در این برنامه بسیاری از مسائل محیط زیستی از جمله حرکت به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر، حذف دفن پسماند، تصفیه کامل پساب‌ها و سایر موضوعات مرتبط با محیط زیست مورد توجه قرار گرفته است.
وی می‌افزاید: هدف ما در بخش مدیریت پسماند این است که تا سال 1410، تمام پسماندها یا به ماده قابل استفاده یا به انرژی تبدیل شود، به‌طوری که هیچ پسماندی در زمین دفن نشود، در این راستا تاکنون اقدامات مناسبی در این زمینه انجام شده است و حتی از بعضی برنامه‌ها جلوتر هستیم.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان با اشاره به جزئیات پروژه‌ها تاکید می‌کند: در زمینه مدیریت پسماندهای ساختمانی، سال گذشته کارخانه‌ای با ظرفیت 1800 تن تأسیس شد که به‌زودی به بهره‌برداری می‌رسد.
بقایی می‌گوید: تصفیه شیرابه در حال اجرا است و فعالیت‌هایی در این حوزه بدون توقف پیش می‌رود، همچنین در زمینه تولید سوخت از پسماند (RDF)، سرمایه‌گذار پروژه مشخص شده است و کلنگ‌زنی آن طی یک ماه آینده انجام خواهد شد.
وی ادامه می‌دهد: علاوه بر این، پروژه زباله‌سوز و هاضم نیز در مراحل فراخوان سرمایه‌گذاری قرار دارد که توسط سازمان محیط زیست و وزارت نیرو انجام شده است و در صورت تأمین شرایط، امیدواریم این پروژه‌ها تا سال 1405 یا افق 1410 به نتیجه برسد.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان با اشاره به نقش فناوری و مشارکت شهروندان در تحقق این اهداف خاطرنشان می‌کند: برای رسیدن به شهری با پسماند صفر، علاوه بر استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته، همکاری و مشارکت شهروندان نیز ضروری است، به‌ویژه تفکیک پسماندهای تر و خشک که یکی از گام‌های مهم در این مسیر محسوب می‌شود.
بقایی تصریح می‌کند: در حال گفت‌وگو و آموزش شهروندان برای اجرای طرح تفکیک پسماندها هستیم، زیرا معتقدیم بدون همراهی و مشارکت مردم، تحقق این اهداف ممکن نخواهد بود.
وی با بیان اینکه شهرداری این کلان‌شهر با برنامه‌ریزی‌های گسترده در مدیریت پسماند و تصفیه پساب، در تلاش است تا به الگویی برای سایر شهرهای کشور تبدیل شود، اضافه می‌کند: تمام این اقدامات در راستای دستیابی به افق 1410 و تحقق برنامه‌های کلان محیط زیستی شهر اصفهان طراحی و اجرا شده است و امیدواریم با همکاری همه‌جانبه، به این اهداف دست پیدا کنیم.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان می‌گوید: در حال حاضر با استفاده از نرم‌افزارهایی همچون اصپاک، گام‌های بزرگی در هوشمندسازی فرایند جمع‌آوری و توزیع پسماند برداشته‌ایم، همچنین اصفهان به‌عنوان پیشگام در تفکیک پسماندهای تر و خشک شناخته می‌شود و در حال گسترش این فرهنگ میان شهروندان است.
بقایی تصریح می‌کند: یکی از مهم‌ترین طرح‌های در حال اجرا، پروژه «خشکاله‌سازی پسماند تر» است که با هدف تفکیک زباله‌های خشک و تر و کاهش پسماند خانگی، با همکاری سازمان مدیریت پسماند، انجمن‌های محیط زیستی و مشارکت شهروندان به‌ویژه بانوان خانه‌دار آغاز شده و هم‌اکنون تأثیر آن در سطح جامعه مشهود است.
وی ادامه می‌دهد: این طرح که از سال‌های گذشته در اصفهان کلید خورد، در سال 1401 با جدیت بیشتری پیگیری شد و با شناسایی ابتدایی 300 خانوار به‌عنوان «پسماند صفر»، این رقم به سرعت به 2000 و سپس به بیش از 5000 خانوار گسترش یافت.

شهروند «پسماند صفر» تا 50 درصد هزینه‌های جمع‌آوری و پردازش زباله را کاهش می‌دهد غلامرضا ساکتی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: مدیریت پسماند یکی از مهم‌ترین چالش‌های شهرهای بزرگ است که نقش مستقیمی در بهینه‌سازی هزینه‌های شهری و حفاظت از محیط‌زیست دارد؛ در این میان، مفهوم «شهروند پسماند صفر» به‌عنوان یکی از راهکارهای نوین در مدیریت پایدار پسماند مطرح شده است.
وی می‌افزاید: به افرادی که پسماند خود را به‌طور کامل مدیریت می‌کنند، تفکیک دقیق زباله‌های خشک و تر را انجام می‌دهند و تا حد امکان از تولید پسماند اضافی جلوگیری می‌کنند، «شهروند پسماند صفر» گفته می‌شود.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان عنوان می‌کند: این افراد علاوه بر جداسازی پسماند خشک، زباله‌های تر قابل استفاده را نیز به روش‌های مختلف مدیریت می‌کنند؛ برخی از آن‌ها با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد بخشی از پسماند را خشک کرده و به‌عنوان خوراک دام تبدیل می‌کنند.
ساکتی خاطرنشان می‌کند: یکی از اصول کلیدی مدیریت پسماند، کاهش تولید زباله از مبدا است؛ هرچند رسیدن به تولید صفر پسماند در شرایط کنونی ممکن نیست، اما کاهش تولید و جلوگیری از دفن زباله، از راهکارهای مؤثر برای بهبود شرایط زیست‌محیطی و کاهش هزینه‌های پردازش زباله محسوب می‌شود.
وی با بیان اینکه در بعضی کشورها پسماندها تا 17 دسته مختلف تفکیک می‌شوند تا فرایند بازیافت و مدیریت آن‌ها بهینه‌تر انجام شود، ادامه می‌دهد: یکی از مدل‌های اقتصادی که در مدیریت پسماند مطرح می‌شود، «اقتصاد چرخشی» است؛ این مدل بر کاهش هزینه‌های جمع‌آوری، حمل‌ونقل، پردازش و دفن زباله تأکید دارد؛ در واقع هرچه شهروندان مسئولانه‌تر با پسماند خود برخورد کنند، هزینه‌های شهری در این بخش کاهش پیدا می‌کند.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان تصریح می‌کند: مدیریت صحیح پسماند در مبدا و توسعه فرهنگ شهروندی می‌تواند در شرایط ایده‌آل تا 50 درصد هزینه‌های مربوط به جمع‌آوری و پردازش زباله را کاهش دهد؛ هرچند هنوز با نقطه ایده‌آل فاصله داریم، اما حرکت به سمت شهروندی آگاه و مسئولیت‌پذیر در حوزه مدیریت پسماند می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش هزینه‌های شهری و بهبود کیفیت زندگی شهروندان داشته باشد.

به گزارش ایمنا، شهر اصفهان با اجرای طرح‌های نوین مدیریت پسماند همچون «خشکاله‌سازی پسماند تر» و استفاده از فناوری‌های پیشرفته همچون سامانه هوشمند «اصپاک»، گام‌های مؤثری در راستای کاهش تولید زباله و تفکیک پسماند برداشته است؛ این اقدامات با مشارکت شهروندان به‌ویژه بانوان خانه‌دار و همکاری سازمان‌های محیط‌زیستی، توانسته تعداد خانوارهای «پسماند صفر» را از 300 به بیش از 5000 خانوار افزایش دهد؛ هدف شهرداری اصفهان تبدیل تمام پسماندها به مواد قابل استفاده یا انرژی تا سال 1410 است، به‌طوری که هیچ زباله‌ای در زمین دفن نشود.
از سوی دیگر، شهروندان «پسماند صفر» با مدیریت دقیق زباله‌های خشک و تر و کاهش تولید پسماند، تا 50 درصد هزینه‌های جمع‌آوری و پردازش زباله را کاهش می‌دهند؛ این رویکرد نه‌تنها به بهبود شرایط زیست‌محیطی کمک می‌کند، بلکه با توسعه فرهنگ مسئولیت‌پذیری و استفاده از مدل‌های اقتصادی چرخشی، گامی مهم در جهت کاهش هزینه‌های شهری و ارتقای کیفیت زندگی برداشته است.
کد خبر 839107