بزرگنمايي:

پیام سپاهان - چند وقتی است جداول لایحه بودجه سال 1404 از سوی دولت به مجلس ارسال شده است. نگاهی به برخی از اعداد و ارقام این جداول نشان می‌دهد فارغ از اینکه چه مقدار از این اعداد و ارقام از بهره‌وری و اثربخشی برخوردار بوده، چندین اتفاق در توزیع بودجه سال 1404 رخ داده است.

مورد اول، سهم بالای حوزه رفاه و به‌نوعی بازتوزیع و بخش رفاه اجتماعی بودجه است. ازجمله این ارقام، سهم 777 همتی کمک دولت به صندوق‌های بازنشستگی است. پس از آن، سهم 573 همتی وزارت بهداشت شامل آموزش و درمان، سهم 452 همتی وزارت رفاه و سهم 396 همتی آموزش‌وپرورش ازجمله ارقام درشت بودجه عمومی است. از نکات مثبت بودجه سال 1404، توجه ویژه به موضوعاتی همچون ناترازی انرژی، ناترازی بانکی و کاهش دغدغه‌های رفاهی بازنشستگان و حداقل‌بگیران است. توجه به حوزه‌های دانش، نهادهای تحقیق و توسعه و حوزه سلامت است اما بخش منفی موضوع آب رفتن سهم بودجه عمرانی و سهم کم بخش آموزش‌وپرورش است.
9800 همت بودجه در جدول هفت!
جدول هفت معمولاً برای اغلب کسانی که با بودجه‌های سالانه سروکار دارند، از این حیث که وضعیت بودجه دستگاه‌ها را نشان می‌دهد، جزء مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین بخش‌های بودجه‌های سالانه است. در لایحه بودجه سال 1404 یکی از مهم‌ترین اتفاقات در این جدول، اضافه شدن بودجه شرکتی است که منجر به پیچیده شدن جدول هفت شده است. البته این تغییرات یک حسن نیز داشته است، آن هم مشخص شدن این موضوع است که شرکت‌های دولتی دست کدام وزارتخانه‌ها یا دستگاه‌هاست.
براساس آمار و اطلاعات جدول هفت از ماده واحده بودجه، مجموع رقمی که در این جدول درج شده، 9 هزار و 767 هزار میلیارد تومان است که از این رقم، 3100 همت مربوط به بودجه دستگاه‌ها و 6 هزار و 665 همت نیز مربوط به بودجه شرکت‌های دولتی زیرمجموعه وزارتخانه‌ها و مجموعه‌های شبه‌دولتی و بخش عمومی است. از بودجه 3100 همتی جدول هفت، حدود 86.3 درصد معادل 2678 همت مربوط به بودجه جاری دستگاه‌های دولتی و عمومی و 13.7 درصد معادل 425 همت نیز مربوط به بودجه عمرانی است. البته این ارقام کل بودجه عمومی دولت نبوده و بخش دیگری از بودجه در جداول متفرقه و عمدتاً در جدول نه آمده است که ویژگی آن‌ها، غیرمستمر بودن است.
63 درصد بودجه وزارتخانه‌ها برای 3 وزارتخانه
نگاهی به جدول هفت بودجه نشان می‌دهد بدون در نظر گرفتن بودجه شرکتی، از مجموع 3100 همت بودجه درج‌شده در این جدول، 2240 همت از آن مربوط به بودجه 19 وزارتخانه است. این رقم مجموع ارقام بودجه زیرمجموعه وزارتخانه‌ها بوده و به نوعی می‌توان گفت بودجه ذی‌نفع واحد است. البته باز هم باید تأکید کنیم که این رقم بدون در نظر گرفتن ارقام بودجه متفرقه و سایر ارقام جداول بودجه‌ای است. با در نظر گرفتن 2240 همت بودجه این وزارتخانه‌ها، وزارت بهداشت با 573 همت و سهم 25.6 درصدی، در رتبه اول در بین 19 وزارتخانه قرار دارد. وزارت رفاه با حدود 452 همت و سهم 20.2 درصدی دوم و وزارت آموزش و پرورش با 396 همت و سهم 17.7 درصدی سوم است. در مجموع، این سه وزارتخانه با 1421 همت و سهم 63 درصدی از کل بودجه وزارتخانه‌ها (جدول هفت) بیشترین بودجه کشور را به خود اختصاص داده‌اند.
وزارت دفاع با 243 همت، وزارت علوم با 106 همت، وزارت راه با 98 همت، نیرو با 81 همت، اقتصاد با 74 همت، اطلاعات با حدود 54 همت، جهاد کشاورزی با 36 همت و کشور با 26 همت در رتبه‌های بعدی قرار دارند. کمترین بودجه مربوط به وزارت نفت با 572 میلیارد تومان است. البته این بودجه مربوط به عملیات حسابداری بوده و رقم واقعی بودجه این وزارتخانه بیش از این ارقام خواهد بود. وزارت دادگستری با 4.9 همت، وزارت خارجه با 6 همت، گردشگری با 7.6 همت و ارشاد با 13.7 همت در رتبه‌های بعدی با کمترین بودجه قرار دارند.
6 ویژگی مثبت بودجه 1404
نگاهی به جداول لایحه بودجه سال 1404 نکات قابل تأملی دارد. ازجمله اینکه در این بودجه توجه ویژه‌ای به حوزه سلامت، کاهش ناترازی از طریق تجدیدپذیرها، حوزه آموزش و بخش دانش‌بنیان‌ها، حوزه‌های حمایتی و به‌ویژه توجه به معلولان، صندوق ملی مسکن شده و همچنین نهاد پیشران برای اولین‌بار در بودجه 1404 مطرح شده و بودجه 170 میلیارد تومانی برای آن در نظر گرفته شده است. رشد 175 درصدی بودجه سازمان نوسازی مدارس کشور، رشد 139 درصدی بودجه سازمان انرژی‌های تجدید‌پذیر برق (ساتبا)، رشد 113 درصدی بودجه ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻧﻘﺸﻪ‌ﺑﺮﺩﺍﺭی ﻛﺸﻮﺭ، رشد 106 درصدی بودجه سازمان بیمه سلامت، رشد 104 درصدی بودجه سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان، رشد 100 درصدی بودجه صندوق ملی مسکن، رشد 84 درصدی بودجه ﻣﺮﻛﺰ ﻫﻤﻜﺎﺭی‌ﻫﺎی ﺗﺤﻮﻝ ﻭ پیشرفت، رشد 81 درصدی بودجه اجرای قانون حمایت از معلولان، رشد 61 درصدی بودجه سازمان بهزیستی کشور (با زیرمجموعه‌ها) ازجمله مهم‌ترین موارد لایحه بودجه 1404 است. با کنار هم قرار دادن این اعداد و ارقام می‌توان گفت لایحه بودجه سال آینده به‌رغم اینکه همه مشکلات بودجه‌های قبلی را در حوزه اصلاحات ساختاری داشته، اما 6 نکته مهم توسعه‌ای هم در دل خود دارد که آنها را می‌توان در قالب حوزه رفاه، حوزه سلامت، حوزه تحقیق و توسعه، حوزه آموزش، حوزه انرژی و ایجاد نهاد توسعه‌ای دسته‌بندی کرد. 
کدام دستگاه ها بیشترین بودجه را دارند؟
در لایحه بودجه سال 1404 بدون در نظر گرفتن ذی‌نفع واحد که وزارتخانه‌ها هستند (مجموع بودجه وزارتخانه)، در بخش مصارف، بیشترین بودجه به صندوق‌های بازنشستگی تعلق می‌گیرد. طبق اعداد و ارقام بودجه 1404، از مجموع 777 همت بودجه صندوق‌های بازنشستگی، حدود 394 همت از آن برای صندوق بازنشستگی کشوری، 185 همت برای صندوق بازنشستگی لشکری، 180 همت برای متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان کشوری، لشکری و فولاد، 16.4 همت برای صندوق فولاد و نهایتاً کمتر از 2 همت نیز برای صندوق بازنشستگی وزارت اطلاعات بوده است. مجموع بودجه صندوق‌ها در سال 1403 حدود 453 همت بوده که رشد 71 درصدی را نشان می‌دهد. پس از صندوق‌ها، بنیاد شهید و امور ایثارگران با 122 همت، سازمان بیمه سلامت با 100 همت، سازمان بهزیستی با 43 همت، سازمان امور مالیاتی (با در نظر گرفتن ردیف 110101) حدود 39 همت، سازمان نوسازی مدارس با 33 همت، صداوسیما با 29.4 همت، کمیته امداد با 24 همت، بودجه حمایت از معلولان با 23.8 همت، صندوق ملی مسکن با 23.4 همت و سازمان زندان ها با 22.3 همت در رتبه‌های بعدی قرار دارند. ساتبا با 15 همت، سازمان ثبت اسناد با 14.7 همت، مرکز خدمات حوزه‌های علمیه با 14 همت، گمرک ایران با 13.8 همت و سازمان حفاظت از محیط زیست با 7.9 همت در رتبه‌های بعدی قرار دارند. 
از بودجه 8.5 همتی نهاد ریاست‌جمهوری تا بودجه مجلس
جداول لایحه بودجه سال 1404 کمی گمراه‌کننده است. آنچه در ماده واحده آمده، ترکیبی از کل بودجه دستگاه‌های مادر (ذی‌نفع واحد) با بودجه شرکتی است. به عبارتی، بودجه دستگاه مادر با شرکت‌هایی که در اختیار دارد، در این جدول درج شده است. جداول مفصل و اعداد و ارقام زیرمجموعه‌های دستگاه‌ها در قالب «جدول تکمیلی» درج شده است. براساس جدول هفت، برای مثال بودجه مجلس شورای اسلامی 5.7 همت است که این رقم شامل زیرمجموعه‌های اعم از خود مجلس، مرکز پژوهش‌ها، خبرگزاری مجلس و سایر مجموعه‌ها به جز دیوان محاسبات است. بودجه نهاد ریاست‌جمهوری حدود 8.5 همت درج شده که بودجه ده‌ها زیرمجموعه این دستگاه بوده و خالص بودجه نهاد 1921 میلیارد تومان است. درمجموع، یک نوع بی نظمی و آشوب در جداول لایحه بودجه مشاهده می‌شود که برخلاف بودجه سال 1403، کل بودجه ذی‌نفع واحد را در کنار زیرمجموعه‌های آن دستگاه قرار نداده و این دو از هم جدا هستند، موضوعی که ضدشفافیت است.