پیام سپاهان - مشرق /متن پیش رو در مشرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
در مدل جدید باور 373 که در رزمایش اخیر پدافندی به کار گرفته شد، شاهد به کار رفتن راداری هستیم که به صورت یک بازوی کمکی، در زمان حرکت روی سامانه جمع شده و در زمان عملیات، به صورت عمودی قرار می‌گیرد.

پروژه «باور 373» را بدون هیچ شکی می توان یکی از پیچیده ترین پروژه های نظامی و حتی صنعتی کشورمان و البته پیچیده ترین پروژه پدافندی تاریخ ایران به حساب آورد. وارد شدن به باشگاه کشورهای دارای فناوری ساخت موشک ضد هوایی با برد نزدیک به 200 کیلومتر، فناوری پرتاب عمودی گرم و... و. از جمله برخی دستاوردهای آشکار این پروژه است و البته بسیاری دستاوردهای کوچک و بزرگ دیگر که پرداختن به هر کدام از آنها به تنهایی نیازمند نوشتن گزارش ها و مقالاتی بسیار طولانی است.
اما در جریان رزمایش اخیر پدافند هوایی نیروهای مسلح، شاهد رونمایی از یک قابلیت جدید در سامانه باور 373 بودیم که بهانه نوشتن این گزارش شده است. اما قبل از آن بد نیست نگاهی به تاریخچه این سامانه داشته باشیم.
بد قولی روسها و باور مجدد به توان ایرانی
ماجرای خرید سامانه پدافند هوایی اس 300 از روسیه توسط ایران که از دهه 1380 شمسی آغاز شد را شاید بتوان یکی از پر پیچ و خم ترین پرونده های نظامی و حقوقی تاریخ معاصر کشور ما به حساب آورد. قراردادی که در ابتدا برای خرید سامانه های مدل PMU1 بود و سپس به بهانه تحریم ها به تاخیر افتاد و سپس روسها به ایران پیشنهاد فروش سامانه پدافندی Anty 2500 را دادند و با شکایت ایران محکوم به پرداخت جریمه ای سنگین شدند. البته بعد از تمام این فراز و نشیب ها، در نهایت سامانه پدافندی اس 300 در مدل پی ام یو 2 در اواسط دهه 90 شمسی به کشور ما وارد و در سازمان پدافند هوایی ارتش به کار گرفته شد که خوشبختانه سامانه ای به روز و دارای قابلیت های مهمی بود.
در همان زمان و بعد از بدعهدی روس ها در دهه 80 شمسی، پروژه ساخت یک سامانه پدافندی برد بلند در کشور آغاز و در نهایت به طراحی و ساخت سامانه باور 373 ختم شد. ساختار اولیه یک گردان از سامانه پدافند هوایی باور 373 شامل یک پست فرماندهی، یک رادار کشف اولیه و یک رادار درگیری به همراه 6 حامل پرتاب کننده موشک بود که هر پرتابگر، 4 موشک حمل می کرد و این بدین معنی است که هر گردان حامل 24 موشک است.
موشک اولیه سامانه باور 373 توانایی درگیری در برد 200 کیلومتر و ارتفاع 27 کیلومتر را داشت که تقریبا از نظر مشخصات و مختصات به مانند موشک های به کار رفته در سامانه اس 300 پی ام یو 2 بود.
اما در سال 1401، خبرهایی از افزایش برد موشک های به کار رفته در سامانه باور و معرفی موشک ضد هوایی صیاد 4 B مطرح شد. توضیحات امیر سرتیپ صباحی‌فرد فرمانده نیروی پدافند هوایی ارتش در خصوص این تغییرات در آن زمان، از این قرار است :
" alt="پیام سپاهان" width="100%" />

مزیت نسل جدید سامانه باور 373 نسبت به نمونه‌های خارجی مشابه خود این است که قادر به رهگیری 100 هدف در برد 405 کیلومتری است، در حالی که اس 300 تنها قادر به رهگیری 12 هدف در برد کم‌ تر از 200 کیلومتر بوده و سامانه اس 400 نیز قادر به رهگیری 36 هدف است. دیگر ویژگی این سامانه، قدرت هدف‌گیری 9 هدف به طور همزمان است اما، اس 300 و PATRIOT به ترتیب قادر به هدف‌گیری 6 و یک هدف هستند.
طبق این اطلاعات، قفل روی هدف نزدیک‌شونده در فاصله 318 کیلومتر و ارتفاع 4703متر (15430پا) انجام و در فاصله حدودا 306 کیلومتری، هدف سرنگون می‌شود
نکته دیگر در توانایی این سامانه که می‌توان ذکر کرد این است که این محصول ارتقاء یافته، می‌تواند با انواع موشک‌های کروز و بالگردها نیز به طور موثر مقابله کند. سامانه باور 373 در جدیدترین آزمایش خود که خبر آن در سال 1401 اعلام شد، هدف را در 450 کیلومتری کشف کرده، قفل اولیه در فاصله 400 کیلومتری انجام و قفل پایدار در فاصله 360 کیلومتری انجام می شود و پس از آن، شلیک انجام و در فاصله 5 دقیقه‌ای به پرنده مورد نظر که یک پهپاد کرار با سرعت بالا و سطح مقطع راداری پایین است، اصابت می‌کند. طبق تصاویر منتشره، سامانه باور 373 موفق شد در برد حدودا 304 کیلومتری، پهپاد هدف را منهدم کند.
در گزارش منتشره از رسانه ملی در همان زمان (سال 1401 ) و معرفی برخی مشخصات موشک صیاد 4 بی توسط فرمانده پدافند هوایی ارتش، اعلام شد این موشک سرعتی معادل 1800 متر بر ثانیه ( 6.1 ماخ) داشته و در برد بالا در فاصله حدودی 300 کیلومتری، سرعت موشک در زمان برخورد 1000 متر بر ثانیه (3.3 ماخ) است. همچنین اعلام شد این موشک در هنگام شلیک به ارتفاع 110 هزار پایی چیزی حدود 33 کیلومتر رفته و از بالا به سمت هدف دور ایستای خود شیرجه میزند که این نحوه شکار در دنیا، نمونه های مشابه معدودی دارد.
شاید در نگاه اول این اعداد، دست نیافتنی تصور می شد اما در جریان هدف قرار دادن پهپاد هدف در نمایشگر رادار هم فاصله 306 کیلومتری هدف و هم سرعت 3.2 ماخ موشک در لحظه آخر در آن برد، کاملا نمایان بود و نشان داد یک دستاورد فوق العاده مهم، در صنعت نظامی ایران تولید شده است.
رادار جدید با نگاهی به سامانه خاص روسی
در دوره کش و قوس های حقوقی و فنی بین ایران و روسیه در خصوص فروش سامانه اس 300، روس ها یک مدل از سامانه اس 300 موسوم به اس 300 وی یا مدل خاص تری از آن یعنی Anty 2500 را به ایران پیشنهاد کردند که در آن زمان کشور ما با توجه به نیازمندی اولیه طرح شده برای خرید، با آن موافقت نکرد. سری S 300V و مدل های ارتقاء یافته بعد از آن در حقیقت بخشی از سازمان پدافند متحرک لشکری شوروی سابق بودند که وظیفه اصلی آنها درگیری با موشک های بالستیک تاکتیکی و سایر اهداف پروازی بود.
نکته متمایز کننده در این عضو خانواده اس 300، یک سیستم راداری بود که به وسیله یک بازوی مکانیکی در زمان استقرار به صورت عمودی قرار گرفته و در نقش یک رادار کمکی برای تغذیه اطلاعات مربوط به هدف به کار می رفت.
طبق تصاویر جدید که در زمان بازدید مسعود پزشکیان رییس جمهور از نمایشگاه توانمندی های دفاعی 1403 ثبت شد، ظاهرا یک گردان کامل سامانه پدافندی برد بلند باور 373 نسخه جدید شامل 6 تلار (سامانه دارای رادار) با 24 موشک آماده شلیک، یک رادار کشف اهداف، یک رادار کنترل آتش برای هدایت موشک و یک سامانه پست و کنترل فرماندهی است.
در مدل جدید سامانه باور 373 که در رزمایش اخیر پدافند هوایی به کار گرفته شد، شاهد به کار رفتن چنین راداری هستیم که به صورت یک بازوی کمکی، در زمان حرکت روی سامانه جمع شده و در زمان استقرار و عملیات به صورت عمودی قرار می گیرد. با توجه به تجربیات روس ها به احتمال زیاد می توان این احتمال را مطرح کرد که این سیستم راداری در حقیقت یک واحد کمکی در میانه راه برای به روز رسانی اطلاعات موشک باشد.
این مسئله خصوصا برای نسل جدید موشک های به کار رفته در سامانه باور یعنی صیاد 4 بی لازم است. اصولا چه موشک های سطح به هوا و چه هوا به هوای برد بلند در این کلاس یا موشک های کروز ضد کشتی برد بلند همگی در میانه راه نیازمند به روز رسانی نسبت به موقعیت هدف هستند تا بتوانند تغییرات لازم را انجام دهند. برخی تحلیل ها نیز حاکی از آن است که سامانه ضد بالستیک باور 373 یک سامانه اصطلاحا ماژولار است و آنتن نصب شده روی سامانه براساس اولویت ها و نوع تهدیدات می تواند تغییر کند که این ویژگی نیز در عین خاص و به روز بودن، توانایی های مختلفی را به باور ایرانی می بخشد.
آیا صیاد 4 هم دچار به روزرسانی شده است؟
نگاهی به تصاویر و جزییات رزمایش اخیر پدافندی و شلیک های موفق سامانه باور 373 می توان این گمانه زنی را داشت که با دقت به موشک صیاد 4 شلیک شده از این سامانه، به نظر می رسد یک زائده در نزدیکی سر موشک وجود دارد. این مسئله را باید در ذهن داشت که موشک های سری صیاد عمدتا بر اساس موشک های پدافندی استاندارد توسعه پیدا کرده بودند.

موشک پدافندی استاندارد اس ام 2 بلوک 3 مجهز به سنسور کشف هدف فروسرخ

شلیک جدیدترین نسل موشک صیاد 4 – تغییرات احتمالی در سر موشک با رنگ سفید مشخص شده است
در موشک های استاندارد مدل اس ام 2 بلوک 3، شاهد یک نوع زائده در همین بخش از موشک هستیم که در حقیقت یک سیستم هدف یابی فروسرخ است که در کنار بحث راداری برای کشف اهداف در فاز نهایی به کار می رود و درصد موفقیت ماموریت را کاملا افزایش می دهد. در حاضر به صورت دقیق نمی توان در این خصوص نظر داد ولی تغییر به وجود آمده در ظاهر نوک موشک به احتمال فراوان برای همین منظور انجام شده است.
با اضافه شدن موشک های جدید و به روزرسانی این موشک ها به سامانه هایی که کشف و انهدام اهداف با آنها سریعتر و دقیق تر انجام می شود، حالا با اطمینان و صراحت بیشتری می توان گفت باور 373 هم اکنون برد درگیری و برد شناسایی بسیار بیشتری نسبت به سامانه های مشهوری همچون S-300 PMU2 دارد و در چند زمینه مهم، کاملا قابل قیاس با S-400 است و انشاء الله با عملیاتی شدن هرچه سریعتر آن، عملا پرنده ای نمی تواند از تیررس آن دور بماند و در زمینه مقابله با موشکهای دشمن نیز توانایی های بسیار مهمی را در اختیار یگانهای پدافندی نیروهای مسلح قرار خواهد داد.