پیام سپاهان - دنیای اقتصاد / «رازهای جهانی عرضه اولیه سهام» عنوان یادداشت روز در روزنامه دنیای اقتصاد به قلم عرفان غفرانی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
عرضه اولیه سهام (که به‌اختصار IPO نیز نامیده می‌شود)، فرآیندی است که در آن یک شرکت خصوصی بخشی از سهام خود را برای اولین بار در بازارهای مالی عرضه می‌کند و به این ترتیب مالکیت بخشی از شرکت به سرمایه‌گذاران و عموم مردم منتقل می‌شود. این مرحله، گامی مهم در مسیر رشد و تکامل یک شرکت به شمار می‌آید. از مزایای عرضه اولیه می‌‌‌‌توان به جذب سرمایه‌‌‌‌های عمومی، افزایش اعتبار و شهرت شرکت و تسهیل در دسترسی به منابع مالی اشاره کرد. با این حال، عوامل متعددی نیز وجود دارد که موجب عدم‌تمایل مالکان شرکت‌های خصوصی به عرضه اولیه می‌شود. از جمله این عوامل می‌توان به از دست دادن استقلال شرکت، الزام به افشای اطلاعات مالی و مدیریتی، رعایت مقررات پیچیده و مشارکت سرمایه‌‌‌‌گذاران در تصمیم‌گیری‌‌‌های مدیریتی اشاره کرد.
چه عواملی سبب می‌‌‌‌شوند که مالکان یک شرکت خصوصی در نهایت تصمیم به عرضه اولیه بگیرند؟ مطالعات گسترده‌ای با هدف بررسی انگیزه‌های شرکت‌ها انجام شده تا به این پرسش پاسخ دهند. یافته‌‌‌های غیرمنتظره بسیاری از این مطالعات نشان می‌دهند که نیاز مالی و جذب سرمایه، انگیزه اصلی مالکان شرکت‌ها برای عرضه اولیه نیست؛ بلکه رونق بازار‌های مالی و شرایط مطلوب آنها، عامل اصلی در تصمیم‌گیری برای عرضه اولیه محسوب می‌شود. به بیان دیگر، بسیاری از شرکت‌ها زمانی اقدام به عرضه اولیه می‌کنند که انتظار دارند بازار سهام، شرکت آنها را بالاتر از ارزش واقعی قیمت‌گذاری ‌‌‌کند. به دوره‌‌‌‌ای که در آن تعداد زیادی از شرکت‌ها اقدام به عرضه اولیه سهام می‌کنند، دوران رونق یا فصل گرم عرضه اولیه گفته می‌شود.

در مقابل، دوره‌‌‌‌ای که تعداد کمی از شرکت‌ها اقدام به عرضه اولیه می‌کنند، دوران رکود یا فصل سرد عرضه اولیه نامیده می‌شود. عوامل متعددی بر عملکرد، انتظارات و هیجانات بازار تاثیرگذارند و به‌‌‌ تبع آن، بر رونق یا رکود عرضه‌‌‌های اولیه نیز اثر می‌گذارند. نمودار «1» روند تغییرات تعداد عرضه‌‌‌های اولیه در ایران و جهان طی هشت‌سال اخیر را نشان می‌دهد و نمودار «2» همین روند را برای ایران و خاورمیانه به تصویر می‌کشد. مشاهده می‌شود که سال 2020 برای ایران، سال شکوفایی عرضه‌‌‌های اولیه بوده است؛ هرچند در مقیاس جهانی و منطقه‌‌‌‌ای، بیشترین تعداد عرضه‌‌‌های اولیه در هشت‌سال اخیر در سال 2021 ثبت شده است. همین روند برای سرمایه جذب‌‌‌‌شده از طریق عرضه اولیه نیز در نمودار «3» مشاهده می‌شود. یکی از عوامل مهم تاثیرگذار بر رونق عرضه اولیه، شرایط کلان اقتصادی است که به‌شدت عملکرد، انتظارات و هیجانات بازار را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

معمولا اگر مالکان شرکت‌های خصوصی تصور کنند که رکود اقتصادی، تورم یا بحران ارزی افسارگسیخته در آینده نزدیک گریبانگیر اقتصاد کشور خواهد شد، ترجیح می‌دهند از عرضه اولیه خودداری کنند تا شرکتشان را در برابر نوسانات بازار ایمن نگه دارند. عوامل تاثیر‌گذار بر رونق عرضه اولیه نه‌تنها در طول زمان با شرایط کلان اقتصادی تغییر می‌کنند، بلکه در بین شرکت‌ها و حوزه‌‌‌های فعالیت آنها نیز متفاوت هستند. برای مثال در سال‌های منتهی به 2000 که دوران اوج شکوفایی شرکت‌های فعال در حوزه فناوری اطلاعات بود، تعداد عرضه‌های اولیه در حوزه فناوری اطلاعات رکورد تاریخی را ثبت کرد؛ روندی که با بحران مالی ناشی از حباب‌دات‌کام بلافاصله متوقف شد. 
در سال‌های اخیر، بستر‌های جایگزین متعددی برای جذب سرمایه برای شرکت‌ها ایجاد شده‌اند. برای مثال با گسترش سرمایه‌‌‌‌گذاری‌‌‌های خصوصی (Private Equity ) و خطرپذیر (Venture Capital)، اهمیت جذب سرمایه عمومی از طریق عرضه اولیه کاهش یافته است. این روند به شرکت‌‌‌‌ها اجازه می‌دهد تا بدون نیاز به عرضه عمومی سهام، منابع مالی موردنیاز خود را از طرق دیگر تامین کنند. بسیاری معتقدند که روند کاهشی عرضه‌‌‌های اولیه در سال‌های اخیر به همین دلیل بوده است.
شکوفایی عرضه اولیه سهام به دلیل تاثیرات گسترده‌‌‌ای که بر جذب سرمایه، توسعه بازارهای مالی، افزایش شفافیت و رشد اقتصادی دارد، برای سیاستگذاران مهم است. این فرآیند به شرکت‌ها امکان جذب سرمایه برای گسترش فعالیت‌‌‌ها و نوآوری را می‌دهد، به بازارهای مالی عمق و تنوع می‌‌‌‌بخشد و اعتماد سرمایه‌گذاران را تقویت می‌کند. همچنین، موفقیت عرضه‌های اولیه نشان‌‌‌‌دهنده سلامت اقتصادی و افزایش اعتماد به بازار است که می‌‌‌تواند به رشد اقتصاد و افزایش رقابت کمک کند. عرضه اولیه در سال‌های اخیر نوسانات زیادی را در کشور تجربه کرده است که نیازمند بررسی دقیق و ریشه‌یابی علل آن توسط سیاستگذاران و پژوهشگران است.