پیام سپاهان - اکو ایران / متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست.
در 40 سال گذشته، نابرابری در مناطق شهری همیشه بیشتر از روستاها بوده‌است. برخی این مسئله را مطرح می‌کنند که تنوع درآمدها و فرصت‌های اقتصادی در مناطق شهری، اصلی‌ترین عامل این شکاف بیشتر است.
 داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که ضریب جینی در شهرها معمولاً بالاتر از روستاها ثبت شده و تنها در یک سال این شاخص به مقدار برابری در هر دو منطقه رسیده است. بررسی روند تغییرات این شاخص نشان می‌دهد که سیاست‌های اقتصادی همچون پرداخت یارانه‌ها تأثیر مقطعی بر کاهش نابرابری داشته‌اند، اما در بلندمدت، تورم و تغییرات اقتصادی باعث بازگشت روند صعودی این شاخص شده است.
ضریب جینی معیاری برای اندازه‌گیری توزیع درآمد در یک جمعیت است. این ضریب رقمی بین صفر و یک است و هرچه به یک نزدیک‌تر شود به معنای افزایش نابرابری و هرچه به صفر نزدیک شود به معنای کاهش نابرابری در اقتصاد است. طبق داده های بانک جهانی، ضریب جینی به‌صورت جهانی بین 0.3 تا 0.6 بوده ‌است. معمولا برای گزارش بهتر این شاخص آن را به‌صورت درصد نیز بیان می‌کنند که در این صورت هرچه به 100 درصد نزدیک‌تر شویم، یعنی با نابرابری بیشتری مواجه هستیم.
بازار

افزایش نابرابری در شهرها؛ کاهش در روستاها
بررسی داده‌های ضریب جینی منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که در چهار دهه اخیر، ضریب جینی در مناطق شهری بجز یک سال، همواره بالاتر از مناطق روستایی بوده است. این موضوع بیانگر نابرابری بیشتر درآمدی در شهرها نسبت به روستاهاست.
بیشترین میزان نابرابری درآمدی در شهرها در سال 1366 با مقدار 0.4347 ثبت شده که فاصله درآمدی میان دهک‌های مختلف شهری را به بالاترین سطح خود رسانده است. در مقابل، بالاترین میزان نابرابری در مناطق روستایی در سال 1369 با مقدار 0.4184 گزارش شده است. در سال 1377، ضریب جینی در مناطق شهری و روستایی تقریباً برابر و به ترتیب 0.4034 و 0.4047 بوده است. پس از این سال، روند این شاخص در هر دو منطقه دستخوش تغییراتی شده است.
از سال 1389 تا 1392، ضریب جینی در هر دو منطقه کاهش یافته است. در این دوره، شاخص مناطق شهری از 0.3841 به 0.3512 و در روستاها از 0.3809 به 0.3243 کاهش یافته است. این کاهش را می‌توان به اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها در سال 1389 نسبت داد. اما از سال 1393 به بعد، این روند معکوس شده و ضریب جینی، به‌ویژه در شهرها، روندی افزایشی داشته است. این افزایش می‌تواند ناشی از تورم، کاهش قدرت خرید و افت تأثیرگذاری یارانه‌های نقدی باشد.
بررسی داده‌های اخیر نشان می‌دهد که در سال 1402، ضریب جینی در مناطق شهری نسبت به سال 1401 افزایش یافته و از 0.3696 به 0.3820 رسیده است. این افزایش نشان‌دهنده رشد نابرابری درآمدی در مناطق شهری است. در مقابل، در مناطق روستایی این شاخص از 0.3643 به 0.3583 کاهش یافته است.
چند عامل کلیدی در تفاوت نابرابری میان شهر و روستا نقش دارند. دستمزدها در مناطق شهری معمولاً بالاتر است، اما شکاف درآمدی نیز بیشتر دیده می‌شود. توزیع امکانات و فرصت‌های اقتصادی در شهرها اصلی‌‌ترین دلیل بازتر بودن این شکاف در مناطق شهریست. سیاست‌های حمایتی هم‌چون پرداخت یارانه‌ها در کاهش موقت نابرابری اثرگذار بوده اما در بلندمدت، افزایش هزینه‌ها به علت تورم، اثر آن را کاهش داده است. همچنین، مهاجرت نیروی کار از روستا به شهر، به‌ویژه از دهک‌های پایین درآمدی، بر افزایش نابرابری در شهرها تأثیر گذاشته است.
در مجموع، داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که طی 40 سال گذشته، ضریب جینی در شهرها همواره بالاتر از روستاها بوده است. اجرای سیاست‌های حمایتی در برخی مقاطع، کاهش موقتی نابرابری را به همراه داشته، اما افزایش تورم و فشارهای اقتصادی باعث بازگشت این نابرابری شده است.
در سال 1402، نابرابری در شهرها افزایش و در روستاها اندکی کاهش داشته است. این روند نشان می‌دهد که تأثیر سیاست‌های اقتصادی بر کاهش نابرابری، به‌ویژه در مناطق شهری، محدود بوده و نیاز به اصلاحات اساسی‌تری دارد.