بزرگنمايي:

پیام سپاهان - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
پنجمین نامه استادان دانشگاه خطاب به دولت چهاردهم درباره تغییر رویه نسبت به دانشگاهیان منتقد و مستقل
با گذشت بیش از 5 ماه از دستور رییس‌جمهور به وزیر علوم درباره بازگشت استادانی که در دولت سیزدهم به دلیل انتقاد و اعتراض یا تفکرات مستقل، مشمول بازنشستگی اجباری، تعدیل، اخراج، قطع حقوق، کسر رتبه و تنبیهات صنفی شدند، هنوز تغییر قابل توجهی در این زمینه اتفاق نیفتاده و طبق شنیده‌های «اعتماد» بسیاری از استادانی که با حکم دولت سیزدهم از تدریس در دانشگاه منع شدند، همچنان خانه‌نشین هستند. 
برخی از این استادان به «اعتماد» گفتند که با اطلاعی که از همکاران خود در دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم کسب کرده‌اند، از مجموع 120 استاد اخراجی یا تعدیلی و تعلیقی در دولت سیزدهم، شمار کمی به کلاس درس بازگشته‌اند و وضعیت ادامه تدریس بقیه استادان همچنان نامعلوم است. 

احکام گسترده اخراج، تعدیل، تعلیق، کسر رتبه و حذف کد استادی، قطع یا کسر حقوق، بازنشستگی اجباری و حتی ممنوعیت ورود به محوطه دانشگاه، در فاصله پاییز 1401 تا دهه اول تیر 1403 و پیش از دومین مرحله انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم، گریبان صدها استاد دانشگاه را گرفت. صدها استاد مشغول به تدریس در دانشگاه‌های دولتی یا غیردولتی وابسته به وزارت علوم و وزارت بهداشت که بعد از جان‌باختن مهسا امینی (دختر 21 ساله سقزی که مهمان تهران بود و روز 25 شهریور 1401 بعد از دستگیری توسط گشت ارشاد و انتقال به بازداشتگاه وزرا دچار مرگ مغزی شد) در دفاع از دانشجویان معترض، کلاس‌های درس را تعطیل کرده یا با امضای بیانیه خواستار مدارا با معترضان شدند یا از همراهی با رویکرد سلبی دولت سیزدهم خودداری کردند، در هفته‌های بعد با احکام انضباطی و توبیخ سیاسی مواجه شدند. مسوولان وزارت علوم و وزارت بهداشت در واکنش به اعتراضات جامعه دانشگاهیان کشور نسبت به این رویکرد سیاسی، مدعی رکود علمی و سررسید سابقه تدریس استاد اخراجی و تعلیقی بودند و تلاش می‌کردند مسوولیت رویه خالص‌سازی دانشگاه‌ها که در برهه‌ای، مورد تشویق وزارت کشور هم قرار گرفت را از شانه خود بردارند و حتی اخراج و تعلیق با رنگ سیاسی را کتمان کردند ولی اردیبهشت امسال، کارن ابری‌نیا، دبیر کانون صنفی استادان دانشگاه، در گفت‌وگو با پایگاه خبری «خبرآنلاین» افشا کرد که دلیل اصلی حذف صدها استاد دانشگاه طی هفته‌های بعد از اعتراضات پاییز 1401، همراهی با دانشجویان معترض بوده و دولت سیزدهم در مقابله با این استادان منتقد و مستقل که حاضر به همراهی با دولت نشدند، رویه پاکسازی را به کار بسته است. ابری‌نیا با توضیح صریح درباره رویکردی که دولت سیزدهم در قبال استادان منتقد یا مستقل در پیش گرفت به «خبرآنلاین» گفت: «در مقابل استادانی که در واکنش به حوادث سال 1401 بیانیه امضا کردند یا اعلام موضع کردند، مثلا با تبدیل وضعیت آنها از حالت پیمانی به رسمی‌آزمایشی و بعد وضعیت رسمی موافقت نکردند یا مراحل تغییر وضعیت آنها را متوقف کردند یا برای ترفیع سالانه استادان مشکل ایجاد کردند یا ارتقای برخی استادان از دانشیاری به استادی را متوقف کردند. برخی استادان اخراج شدند و برخی دیگر هم اخراج نشدند اما حقوق آنها قطع شد. برخی دانشگاه‌ها به استادان گفتند کسانی‌ که درباره حوادث سال 1401 بیانیه‌ای امضا کرده‌اند اگر می‌خواهند به‌کارشان ادامه بدهند باید توبه‌نامه امضا کنند و اظهار پشیمانی کنند. انواع محدودیت‌ها شامل حدود 200 استاد دانشگاه شده و نزدیک به 25 استاد از دانشگاه اخراج شدند.»
از اواخر خرداد امسال و با آغاز تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم، مسعود پزشکیان که نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری بود، یک قول ثابت داشت؛ بازگشت استادان اخراجی به کلاس‌های درس. این قول تا انتخاب کابینه چهاردهم هم به قوت خود باقی بود. خیال رییس‌جمهور از دانشگاه‌های زیرمجموعه وزارت بهداشت راحت بود چون محمدرضا ظفرقندی که منتخب رییس‌جمهور برای کرسی وزارت بهداشت بود، در کنار تخصص اصلی خود، یک چهره سیاسی و عضو شورای مرکزی جبهه اصلاحات بود و بدون آنکه نیازی به امر و فرمان مافوق داشته باشد، زمینه بازگشت استادانی که با عینک سیاسی از تدریس در دانشگاه‌های علوم پزشکی حذف شده بودند را هموار کرد اما از آنجا که بیشترین استادان اخراجی و حذف شده، مدرسان دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی وابسته به وزارت علوم بودند، لازم بود که رییس‌جمهور قول خود به مردم را در قالب یک دستور صریح به کابینه یاداوری کند و از همین رو هفته اول شهریور در مراسم معارفه وزیر علوم، به حسین سیمایی‌صراف دستور داد که استادان اخراجی و تعلیقی را به دانشگاه بازگرداند. سیمایی‌صراف هم در اولین گفت‌وگوهای رسانه‌ای خود به خبرنگاران قول داد که برای اجرای دستور رییس‌جمهور اقدام خواهد کرد ولی حالا نزدیک به 6 ماه از این قول می‌گذرد و کارنامه وزارت علوم در اجرای دستور رییس قوه مجریه، همچنان تار و نامعلوم است. تداوم خانه‌نشینی بسیاری از استادان حذف شده در دولت سیزدهم، در حالی است که طی 5 ماه اخیر، جامعه دانشگاهیان طی 5 نامه مکتوب خطاب به رییس‌جمهور و وزیر علوم، شرح داده‌اند که هیچ تغییری در وضعیت ایشان ایجاد نشده و همچنان محروم از تدریس و حضور در کلاس درس هستند.
اول مهر امسال و حدود سه هفته بعد از دستور رییس‌جمهور، 12 استاد اخراجی و حذف شده در دولت سیزدهم، در نامه‌ای خطاب به مسعود پزشکیان نوشتند: «نظر به دستور اخیر شما به وزیر علوم مبنی بر بازگشت و ادامه کار استادان و دانشجویانی که به دلایل ناموجه، غیرقانونی و سیاسی از حقوق و فرصت‌های شهروندی خود محروم شده‌ و در وضعیت اخراج، تعلیق، بازنشستگی و استعفای اجباری قرار گرفته‌اند، با وجود دستور صریح شما، هنوز ساز و کار روشنی درباره بازگشت استادان اخراجی به دانشگاه اعلام نشده و اقدام موثری در این مورد صورت نگرفته است. قرائن و شواهد موجود حکایت از موانعی دارد که سد راه بازگشت این افراد به دانشگاه شده‌اند. ما جمعی از استادان اخراجی، خواهان اظهارنظر روشن و اقدام قاطع در این مورد هستیم تا روشن شود آیا اراده‌ای واقعی در کار است یا صرفا با بازگشت تعدادی انگشت‌شمار قرار است این موضوع مورد بهره‌برداری تبلیغاتی قرار بگیرد! آنچه به ناروا بر ما گذشته است، محصول ساز و کار غیر‌علمی و غیرشفاف تعیین صلاحیت عمومی و تبدیل وضعیت و تفتیش عقاید است. ما همچنان از حق انسانی و شهروندی خود برای اظهار‌نظر، نقد حکمرانی و تعهد به مبانی علمی و دانشگاهی که راستگویی، تفکر انتقادی و زیستن در دایره حقیقت است، دفاع کرده و حق اعتراض و انتقاد مردم از حاکمان را یک اصل بنیادین و خدشه‌ناپذیر می‌دانیم. در این زمینه خواستار آنیم تا ضمن جبران حق و حقوق تضییع ‌شده استادان اخراجی، بدون تشریفات اداری و بروکراتیک فرسایشی امکان «حضور مجدد همه آنها» در دانشگاه فراهم شود. همچنین به عنوان بخشی از بدنه انسانی دانشگاه «خواهان بازگشت بی‌قید‌ و‌ شرط همه دانشجویان اخراجی و تعلیقی و دلجویی از آنها» هستیم. امید است که با تغییر نگرش‌ و اصلاح ساختارها و موانع موجود شاهد اعتلای جایگاه دانشگاه و نیروی انسانی آن باشیم. راستی آور که شوی رستگار/ راستی از تو ظفر از کردگار...»این نامه توسط مرتضی نعمتی، هیات علمی دانشگاه چمران اهواز، حسن باقری‌نیا، هیات علمی دانشگاه حکیم سبزواری، ابوالفضل شایان، هیات علمی دانشگاه جهرم، بهروز چمن‌آرا، هیات علمی دانشگاه کردستان، آمنه عالی، هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، سید‌جواد امامی، هیات علمی دانشگاه علم و صنعت، حمیده‌سادات خادمی، هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، احمد رحیمی، استاد دانشگاه فردوسی و دانشکده فنی شهید منتظری مشهد، ابوالقاسم رحیمی، هیات علمی دانشگاه حکیم سبزواری، زهرا خشک‌جان، هیات علمی دانشگاه باهنر کرمان، محمد سلطانی‌رنانی، هیات علمی دانشگاه اصفهان و مهشید گوهری، استاد دانشگاه فردوسی مشهد امضا شده بود.هفته اول مهر و چند روز بعد از انتشار نامه 12 استاد اخراجی به رییس‌جمهور، کانون صنفی استادان دانشگاه در نامه‌ای خطاب به وزیر علوم خواستار برگزاری یک جلسه مشترک با استادان اخراجی دانشگاه‌ها شد و 5 آذر ماه، در نامه‌ای خطاب به رییس‌جمهور نوشت: «با وجود گذشت حدود 100 روز از آغاز به کار دولت چهاردهم و وعده روشن و امیدبخش جنابعالی مبنی بر بازگشت به کار استادان اخراجی و به‌رغم تلاش‌های مجدانه جناب آقای دکتر سیمایی، وزیر محترم علوم که با حسن‌نیت و پیگیری‌های مستمر سعی در رفع موانع داشته‌اند، هنوز به جز مواردی اندک بازگشت استادان اخراجی با چالش‌های فراوانی مواجه شده است. از قرار معلوم روندهای فرسایشی و زمان بر مانند ارجاع برخی پرونده‌ها به «هیات عالی جذب شورای عالی انقلاب فرهنگی» موجب انسداد در روند بازگشت این عزیزان به دانشگاه شده است. با توجه به اینکه این احکام ظالمانه و برخلاف مصالح و منافع ملی توسط «هیات‌های رسیدگی به تخلفات دانشگاه‌ها» و «هیات مرکزی جذب وزارت علوم» در دوره قبل صادر گردیده درخواست می‌شود جنابعالی به عنوان رییس شورای عالی انقلاب فرهنگی دستور فرمایید اقدام لازم در مورد لغو تمامی احکام صادر شده در این مراجع (به جز مصادیقی نظیر رکود علمی یا فساد اخلاقی که تشخیص آن به عهده کمیته جذب فعلی وزارت علوم است) صورت پذیرد. همچنین از آنجا که ادامه کار مدیران قبلی در هیات جذب مرکزی و بسیاری از دانشگاه‌ها یکی از موانع اصلی پیشرفت در این مسیر است، شایسته است تاکید لازم در مورد تسریع در تغییر این مدیران، مورد توجه مسوولان مربوطه قرار بگیرد.»
روز 16 آذر و همزمان با روز دانشجو، 20 استاد اخراجی، تعلیقی و بازنشسته اجباری در دولت سیزدهم، خطاب به رییس‌جمهور نوشتند: «در گفت‌وگوی تلویزیونی که با شما در تاریخ دوازدهم آذر انجام گرفت، درخصوص استادان اخراجی فرمودید که وضعیت بسیاری از این اساتید بررسی شده، و جز کسانی که مشکل قضایی داشته‌اند، اکثر آنان اکنون به کار خود بازگشته‌اند. احتراما به استحضار می‌رساند ما امضاکنندگان این متن، جمعی از استادان اخراجی، قطع همکاری‌شده، تعلیقی و بازنشسته اجباری هستیم که به‌رغم پیگیری‌های فردی و جمعی، تا زمان نگارش این نامه هنوز به محیط کار دانشگاهی خود بازنگشته‌ایم. تا آنجا که اطلاعات ما از وضعیت همکارانی که در شرایط مشابه هستند نشان می‌دهد، اگرچه در مواردی اقداماتی برای بررسی پرونده‌های آنان آغاز شده است، اما «اکثر» آنان هنوز موفق به بازگشت به دانشگاه نشده‌اند. علاوه بر این، وضعیت آن دسته از استادانی که به دلیل فعالیت‌های دانشگاهی خود دارای پرونده قضایی هستند نیز نیازمند توجه ویژه شما و وزارت عتف است. این پرونده‌ها در بسیاری موارد معلول تعلیق و اخراج از دانشگاه بوده است و نه علت آن. به همین دلیل، شایسته نیست استادانی که اتهام‌شان دفاع از آزادی آکادمیک در همه ابعاد و شؤون آن است، از بازگشت به دانشگاه منع شوند. از شما به عنوان رییس‌جمهور انتظار داریم در کنشی عدالت‌خواهانه و انسانی، پیگیر بازگشت تمامی استادانی باشید که برای سعادت‌ هموطنان و میهن خود نیکخواهانه رنج بیان نظر، انتقاد و اعتراض را به جان پذیرا شده‌اند. »امضا‌کنندگان این نامه، علیرضا آزاد، استاد دانشگاه فردوسی مشهد، محمد آریاپور، استاد دانشگاه صنعتی همدان، مصطفی آذرخشی، استاد دانشگاه شهید بهشتی، موسی اکرمی، استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، سیدجواد امامی، استاد دانشگاه علم و صنعت ایران، حسن باقری‌نیا، استاد دانشگاه حکیم سبزواری، ابوالقاسم رحیمی، استاد دانشگاه حکیم سبزواری، احمد رحیمی، استاد دانشگاه فنی منتظری و فردوسی مشهد، محمد سعادتی، استاد دانشگاه بیرجند، محمد سلطانی رنانی، استاد دانشگاه اصفهان، ابوالفضل شایان، استاد دانشگاه جهرم، عزیز شفیعی زرقانی، استاد دانشگاه شیراز، طاهره شمسی، استاد دانشگاه گیلان، حسین شیخ‌رضایی، استاد موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، شهرام عباسی، استاد دانشگاه فردوسی مشهد، مهدی کلاهی، استاد دانشگاه فردوسی مشهد، وحید مرشدی، استاد دانشگاه خلیج‌فارس، حامد مالکی، استاد دانشگاه شهید باهنر کرمان، مرتضی نعمتی، استاد دانشگاه چمران اهواز و محمدرضا نظری نژاد، استاد دانشگاه گیلان بودند. بعد از انتشار این نامه، علیرضا آزاد؛ از استادان اخراجی در دولت سیزدهم، در گفت‌وگو با پایگاه خبری «جماران» تایید کرد که تعداد زیادی از همکارانش، همچنان محروم از تدریسند و روند لغو محرومیت‌ها و ممنوعیت‌ها به کندی پیش می‌رود. این عضو سابق هیات علمی گروه قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد به پایگاه خبری جماران گفت: «اساتیدی داریم که به خاطر امضای بیانیه‌ای در راستای دفاع از حقوق دانشجویان و کیان دانشگاه، بیش از یک سال حقوق‌شان قطع شده است. اساتیدی داریم که به خاطر محتوای یک فایل صوتی چند دقیقه‌ای ضبط ‌شده از کلاس‌شان، احکام حبس گرفته یا تعلیق شده‌اند و زندگی برخی از این افراد از هم پاشیده است. برخی از اساتید اخراجی، به مشاغلی دیگر روی آورده‌اند. یکی از اساتید اخراج ‌شده، در روزی که کتاب تفسیر قرآن او چاپ و مراسم رونمایی از آن برگزاری شد، حکم اخراجش را دریافت کرد. برخی از اساتید ناگزیر پس از اخراج به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند. حتی برخی از دانشگاه‌ها ایمیل اساتید اخراجی خود را مسدود کرده‌اند و این باعث شده که برخی از این اساتید نتوانند مقالات و اختراعات خود را به نام ایران ثبت کنند. علاوه بر اساتید دانشگاه، از تدریس تعدادی از اساتید حوزه‌های علمیه نیز در سال‌های اخیر جلوگیری شده است.»این استاد اخراجی در ادامه صحبت خود یک نکته را به دولت چهاردهم یادآور شده بود: «بازگرداندن اساتید لطف دولت نیست، بلکه وظیفه‌ای است که هر چه سریع‌تر باید انجام شود. دولت باید علاوه بر بازگرداندن اساتید، از آنان اعاده حیثیت کند و عاملان و آمران تنگ‌نظری‌های سه سال اخیر دانشگاه‌ها را معرفی و به شکل مقتضی با آنها برخورد کند.»در حالی که تردید جامعه دانشگاهی طی 6 ماه اخیر بر این بوده که دست‌هایی غیر از تصمیمات رییس‌جمهور و وزیر علوم در کار است تا در مسیر بازگشت به تدریس استادان اخراجی و خانه‌نشین سنگ‌اندازی کند، برخی خبرها از سوی استادانی که با تاخیر چند ماهه، حکم بازگشت به تدریس گرفته‌اند این تردیدها را تقویت کرده است. ازجمله اینکه هفته اول بهمن، نگار ذیلابی؛ استاد اخراجی دانشگاه شهید بهشتی در یادداشتی خبر داد که بعد از دو سال محرومیت از تدریس، با دستور مستقیم رییس‌جمهور به دانشگاه بازگشته است. 
محمد سلطانی رنانی؛ عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان هم که ازجمله استادان تعلیقی با حکم دولت سیزدهم بوده به «اعتماد» می‌گوید که دو هفته قبل و بعد از 18 ماه خانه‌نشینی به اتهام توهین به مقدسات، به دنبال تغییراتی که در دانشگاه اصفهان صورت گرفته، دعوت به تدریس شده اما در همین مدت، پیام‌های نامبارک و توهین‌آمیزی از سوی افراد ناشناس دریافت کرده که نمودی از مخالفت آشکار با حضور این چهره مستقل دانشگاهی در محیط تدریس است. این استاد دانشگاه که اخیرا هم نامه‌ای خطاب به وزیر علوم نوشت و خواستار بازنگری در آیین نامه‌های رسیدگی به تخلفات هیات علمی شده، ازجمله اخراجی‌هایی بود که در زمان اعتراضات دانشجویان، مسوولان دانشگاه را به تدبر در مفاهیم مندرج در قرآن و مراعات احوال نسل جوان توصیه کرده بود ولی بنا به همین توصیه‌ها، به توهین به مقدسات متهم شد و پرونده وی به دادگاه ویژه روحانیت ارسال شد و با وجود دریافت حکم برائت از دادگاه ویژه روحانیت، با حکم رییس دانشگاه علاوه بر تعلیق از تدریس، حقوق استادی او هم قطع شد.