بزرگنمايي:

پیام سپاهان - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
دولت چهاردهم بی‌توجه به نظرات کارشناسان بر طرح انتقال پایتخت تاکید دارد و سخنگوی دولت در صحبت‌های خود سواحل جنوب خلیج فارس و احتمالا منطقه مکران را به‌عنوان گزینه اصلی برای انتقال پایتخت معرفی کرده است.
به گزارش روزنامه دنیای اقتصاد، فارغ از مخالفت‌های متعدد کارشناسان با طرح انتقال پایتخت و با تاکید بر مزایا و پتانسیل‌های ویژه منطقه مکران برای توسعه تجاری و اقتصادی، این منطقه گزینه مناسبی برای پایتخت جدید کشور نیست. مکران ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به مرکز ثقل فعالیت‌های اقتصادی صادرات‌محور دارد و حتی می‌توان در میان و بلند مدت و پس از تقویت رابطه دوستی با دنیا و حل وفصل چالش‌های سیاسی آن را به‌عنوان پایتخت اقتصادی کشور تبدیل کر؛ اما گزینه مناسبی برای پایتخت سیاسی نیست.
«دنیای اقتصاد» برای بررسی پیشنهاد انتقال پایتخت به منطقه مکران با فردین یزدانی کارشناس اقتصاد مسکن و حسین ایمانی جاجرمی کارشناس حوزه شهری گفت‌وگو کرد؛ این کارشناسان بر این باورند که دولت چهاردهم پس از بررسی کارشناسی به این نتیجه می‌رسد که مکران گزینه مناسبی برای پایتخت سیاسی ایران نبوده و این جابه‌جایی میسر نیست.
یک شهر برای تبدیل شدن به پایتخت باید 4 شرط ضروری را به میزان مشخصی داشته باشد؛ این شروط عبارتند از مساحت و گستردگی فیزیکی برای تبدیل شدن به پایتخت؛ شرایط اقلیمی قابل قبول، برخوردرای از خدمات زیرساختی از جمله آب، برق گاز و در نهایت نیز امنیت و ایمنی. البته هر شهری برای آنکه قابل سکونت باشد، باید این از ای مولفه‌ها برخوردار باشد؛ با این وجود برای آنکه یک شهر تبدیل به پایتخت یک کشور شود باید این معیارها را در سطح بالاتری برآورده کند.
به‌عنوان مثال امنیت و ایمنی جزو ضروریاتی است که هر شهری باید از آن برخوردار باشد، اما ملاحظات سیاسی باعث می‌شود تا عموما دولت‌ها، پایتخت کشورها را در مناطق مرزی تعیین نکنند؛ چرا که تامین امنیت در مرزها در مواقع بحران دشوارتر از مناطق داخلی می‌شود. این در حالی است که مناطق مرزی عموما مکان‌های مناسبی برای توسعه فعالیت‌های اقتصادی صادرات‌محور به‌شمار می‌روند.
یک منطقه برای تبدیل شدن به شهر باید گستره جغرافیایی کافی برای سکونت ساکنین داشته باشد؛ زمانی که یک شهر می‌توان گزینه مناسبی برای پایتخت شدن باشد که پتامسیل پذیرش جمعیت بالاتری را داشته باشد. شرایط اقلیمی یک شهر منتخب برای پایتخت نیز باید به نحوی باشد که امکان فعالیت اقتصادی و تولیدی در آن در تمامی فصول سال مهیا باشد. در عین حال یک شهر زمانی گزینه مناسبی برای تبدیل شدن به پایتخت است که زیرساخت کافی در حوزه‌هایی نظیر تامین آب شرب، برق و گاز برای ساکنین در طول زمان را داشته باشد. 
کلیدواژه مکان‌یابی
انتقال پایتخت که بیش از یک دهه از سوی سیاست‌گذران کشوری مطرح شده و در دولت چهاردهم به اوج خود رسیده است، موضوع «منطق مکان‌یابی» را مورد توجه قرار می‌دهد که باتوجه به تجربه انتقال پایتخت در کشورهای دیگر، الگوی مکان‌یابی پایتخت جدید، باید چه «منطقی» را دنبال کند.
«دنیای اقتصاد» با بررسی مقاله‌ای تحت عنوان «تهران و مساله پایتختی» که توسط مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در سال 1393 منتشر شده، نشان می‌دهد، هیچ الگوی مشابه و یکسانی و در واقع هیچ معیار ثابت یا استدلال منطقی برای مکان‌یابی پایتخت وجود ندارد. اما در مجموع چند عامل منطقی و مهم برای انتخاب مکان مناسب پایتخت جدید وجود دارد که با توجه به این مقاله، موضوع «امنیت و ایمنی» از مهم‌ترین کلیدواژه‌های مکان‌یابی منطقی است.
اما از دیگر کارکردهای مهم مکان‌یابی، محیطی مناسب برای «ارائه خدمات شهری»، «امکان ایجاد زیرساخت جهت توسعه شهری»، و «شرایط اقلیمی مناسب» است که هم از آب مناسب و کافی برخوردار باشد و هم به لحاظ اقلیمی، دارای هوای مناسب در محیط جغرافیایی مساعد باشد.
سوال مهمی که در اینجا مطرح می‌شود، اینکه، آیا موضوع امنیت و ایمنی به تنهایی می‌تواند عاملی جهت انتخاب مکان مناسب برای پایتخت جدید باشد، یا باید دیگر عوامل مربوط به اقلیم، شرایط جغرافیایی، دسترسی به خدمات شهری و امکان توسعه شهری و شهرسازی را برای انتخاب مکان پایتخت جدید در نظر گرفت؟ در واقع باید گفت، در صورت انتقال پایتخت از تهران به شهری دیگر، چه منطق مکان‌یابی می‌تواند در کنار امنیت و ایمن بودن یک شهر مطرح باشد؟
مکران برای توسعه صادرات‌محورها مناسب است
فردین یزدانی، کارشناس اقتصاد مسکن در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد طرح انتقال پایتخت به منطقه مکران را نادرست و غیرقابل اجرا دانست و گفت: ارائه چنین پیشنهاداتی بیش از آنکه جنبه عملی داشته باشد، جنبه نمایشی دارد و مدتی مطرح شده و حتی ممکن است بررسی‌هایی نیز در خصوص آن انجام شود، اما در نهایت مشخص خواهد شد که چنین پیشنهادی قابلیت اجرایی شدن ندارد. در عین حال انتقال پایتخت، پیشنهادی به شدت هزینه‌بر بوده و دولت در شرایط کنونی توان اجرای چنین پیشنهادی را ندارد.
وی ادامه داد: حتی در صورتی که انتقال پایتخت ایده درستی و اجرایی نیز بود؛ منطقه مکران گزینه مناسبی نیست. انتخاب یک شهر مرزی به لحاظ تامین امنیت و پدافند غیرعامل درست نیست. درواقع قرار گرفتن در مرز باعث می‌شود که پایتخت سیاسی کشور، آسیب‌پذیر باشد. در عین حال لازم است که پایتخت در منطقه‌ای واقع شود که نسبت به کل کشور مرکزیت داشته باشد و دسترسی به آن از تمام نقاط کشور میسر و ساده باشد. این در حالی است که منطقه مکران از این منظر نیز فاقد موقیت مناسب بوده و در چنین شرایطی ارائه چنین پیشنهادی جای تعجب دارد.
یزدانی تاکید کرد: مساله لزوم توسعه سواحل مکران در دهه‌های گذشته بارها مطرح شده است؛ درواقع لزوم توجه به توسعه صنعتی و اقتصادی این منطقه از دهه 50 مطرح بود. حتی در سند آمایش سرزمینی نیز بر استقرار صنایع آب‌بر و صادرات‌محور به مرز دریای جنوبی کشور تاکید شده بود. اگرچه استفاده از ظرفیت جغرافیایی این منطقه برای توسعه اقتصادی کشور ضروری است؛ اما با انتقال پایتخت و مرکزیت سیاسی این توسعه لزوما محقق نمی‌شود. درواقع انتقال ادرات دولتی با صرف هزینه قابل توجه، لزوما توسعه اقتصادی را ایجاد نمی‌کند. توسعه اقتصادی در مکران نیاز به حل مسائل سیاسی و برقراری ارتباط صحیح با دنیا ندارد. در صورت رفع چالش‌های سیاسی کشور، این منطقه ظرفیت توسعه صنایع معطوف به صادرات را دارد.
یزدانی تاکید کرد: دولت می‌تواند به جای طرح انتقال پایتخت و یافتن نقطه‌ای جذاب برای ساخت پایتخت جدید، از تهران تمرکززدایی کرده و از این مسیر که بسیار کم‌هزینه‌تر از انتقال پایتخت است، چالش‌های فعلی تهران را مرتفع کند.
تمرکزگرایی از پایتخت، به جای جابه‌جایی
حسین ایمانی جاجرمی، کارشناس حوزه شهری پیشنهاد منطقه مکران به‌عنوان پایتخت جدید کشور را نادرست می‌داند؛ وی معتقد است است: پایتخت فقط چند ساختمان، مراکز اداری و کارمندان دولت نیست که بتوان آن را به سادگی جابه‌جا کرد. پایتخت یک مفهوم سیاسی و تاریخی در دل خود دارد و ملت را تعریف می‌کند و نمادین است. برای آنکه شهر تهران پایتخت ایران شود، سال‌ها هزینه انجام شده و تغییر پایتخت به سادگی میسر نیست.
وی ادامه داد: انتخاب یک مکان جدید برای پایتخت کشور و یا انتخاب یک مکان به‌عنوان مرکز اداری جدید در کشور نیاز به بررسی و تامین پیش‌شرط‌هایی دارد. درواقع لازم است که مطالعات آمایشی، امنیتی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی انجام شده و گزینه‌های مطرح به‌عنوان مرکز جدید اداری اعلام شود. نحوه فعلی دولت در اعلام منطقه مکران به‌عنوان پیشنهاد مطرح برای پایتخت جدید نشان از آن دارد که این مطالعات ضروری انجام نشده است. در عین حال باید تاکید کرد که انتقال پایتخت یا تفکیک پایتخت از مرکز اداری امور نیاز به بودجه قابل توجهی دارد؛ این در حالی است که در شرایط کنونی دولت بودجه اجرای پروژه‌های عمرانی را نیز ندارد و موارد ضروی نظیر حل آلودگی هوا، بهبود حمل‌ونقل عمومی، آموزش و ... به علت عدم تامین مالی معطل مانده است.
جاجرمی گفت: مشکلات فعلی تهران به علت فضا ایجا نشده و بنابراین با تغییر فضا قابل حل نیست. در چنین شرایطی پیشنهاد جابه‌جایی تهران از آن حکایت دارد که مسئولان علت چالش‌های پایتخت را به درستی متوجه نشده‌اند. برای حل چالش تهران باید به سراغ تمرکزگرایی سیاسی، اقتصادی و اداری رفت. در ایران نابرای مناطق و نادیده گرفتن فرصت توسعه مناطق مختلف وجود دارد و این موضوع چالش‌زا شده است. سواحل مکران نیز علی‌رغم پتانسیل‌های بالا از فرصت رشد و توسعه جا مانده‌اند. در این شرایط توسعه این منطقه با حمایت از پتانسیل‌ها و افزایش اختیارات نهادهای محلی باید محقق ‌شود. در عین حال توسعه یک منطقه باید با تاکید بر حفظ زندگی جامعه بومی انجام شود.
این کارشناس حوزه شهری تاکید دارد که توسعه سواحل جنوبی خلیج فارس نتیجه ادغام اقتصاد کشورهای این منطقه در نظام اقتصاد جهانی بوده است. درواقع کشورهای این منطقه توانسته‌اند از امکانات نظام بین‌المللی استفاده کنند؛ در این شرایط پیش‌شرط توسعه مکران رفع تنش ایران با سایر نقاط دنیا است.