پیام سپاهان - روزنامه سازندگی /متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
تاثیر ناامنی بر اقتصاد ملی
انفجار اخیر در بندر شهید رجایی، واقع در بندرعباس که یکی از مهم‌ترین بندرهای تجاری ایران به شمار می‌رود، بار دیگر اهمیت امنیت در حفظ و توسعه فعالیت‌های اقتصادی و تجاری را به وضوح نشان داد. این بندر با ظرفیت جابه‌جایی سالانه بیش از 88 میلیون تن کالا و اتصال به بیش از 80 بندر جهانی، نقش حیاتی در تجارت بین‌المللی ایران ایفا می‌کند و به گفته برخی منابع حدود 10 درصد از اقتصاد ملی به فعالیت‌های این بندر وابسته است. بندر شهید رجایی به دلیل موقعیت استراتژیک و نقش محوری در زنجیره تأمین و تجارت بین‌المللی از ستون‌های اصلی اقتصاد ایران محسوب می‌شود. این بندر با ظرفیت بالای تخلیه و بارگیری، دروازه‌ای کلیدی برای صادرات و واردات کشور است و هرگونه اختلال در فعالیت آن، اثرات گسترده‌ای بر اقتصاد ملی و حتی منطقه‌ای به دنبال دارد. انفجار اخیر نه تنها خسارات زیادی به زیرساخت‌های بندر وارد کرد بلکه پیامدهای عمیق‌تری در حوزه اعتماد سرمایه‌گذاران و شرکای تجاری بین‌المللی ایجاد کرد. این رویداد نشان داد که بدون تأمین امنیت پایدار، سرمایه‌گذاری و تجارت با موانع جدی مواجه می‌شوند و تداوم فعالیت‌های اقتصادی در چنین شرایطی به شدت دشوار خواهد بود.
بازار
![]()
بین 83 تا 97 درصد دادوستد ایران از راه بنادر انجام می‌شود. یعنی آمدوشد دریایی، دل اقتصاد کشور را تشکیل می‌دهد. در این میان دو بندر رجایی(بندرعباس) و بندر امام، که هر دو چسبیده به کرانه‌اند، حدود 79 تا 80 درصد واردات و صادرات کالا و خارک، خارکو، لاوان و سیری بیش از 90 درصد صادرات نفت خام را بر عهده دارند. بندر اقیانوسی چابهار پس از رجایی و امام، نقش بعدی را ایفا می‌کند. در مجموع بنادر جنوبی(خلیج‌فارس و دریای عمان) بیش از 90 درصد بازرگانی دریایی ایران را به خود اختصاص داده‌اند.
از منظر امنیت اقتصادی، بندر شهید رجایی به عنوان هاب اصلی واردات و صادرات، ستون فقرات تجارت خارجی ایران محسوب می‌شود. هرگونه اختلال در فعالیت این بندر، ازجمله توقف عملیات به دلیل انفجار، می‌تواند زنجیره تأمین کالاهای اساسی، مواد اولیه صنعتی و محصولات صادراتی را مختل کند. این امر به افزایش هزینه‌های لجستیکی، کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی و تضعیف جایگاه ایران در بازارهای جهانی منجر می‌شود. انفجار اخیر با تخریب تأسیسات و ساختمان‌های اداری و ایجاد خسارات مالی قابل‌توجه، نشان داد که فقدان امنیت زیرساختی می‌تواند به سرعت اقتصاد ملی را تحت تأثیر قرار دهد.
از منظر امنیت تجاری، بندر شهید رجایی به دلیل موقعیت استراتژیک خود در نزدیکی تنگه هرمز، نقشی کلیدی در تضمین جریان تجارت جهانی دارد. توقف فعالیت‌های بندری، حتی به‌صورت موقت، می‌تواند اعتماد شرکای تجاری بین‌المللی را خدشه‌دار کند و به کاهش قراردادهای تجاری و همکاری‌های بندری منجر شود. این حادثه همچنین نشان داد که بدون وجود امنیت پایدار، سرمایه‌گذاری‌های کلان در زیرساخت‌های بندری و صنعتی با ریسک‌های بالایی مواجه خواهد بود. تهدیدات ناشی از حوادث مشابه، چه به‌صورت غیرعمد (ناشی از نقص در مدیریت مواد خطرناک) و چه به‌صورت عمدی (خرابکاری یا حملات هدفمند) می‌تواند انگیزه سرمایه‌گذاران برای مشارکت در پروژه‌های اقتصادی را کاهش دهد.
پیامدهای این انفجار فراتر از خسارات مادی و جانی به امنیت روانی جامعه نیز آسیب رسانده است. انتشار اخبار و گمانه‌زنی‌ها در شبکه‌های اجتماعی با وجود هشدارهای مقامات قضایی مبنی بر پرهیز از نشر اطلاعات نادرست، فضای نااطمینانی را تشدید کرده است. این نااطمینانی می‌تواند بر رفتار مصرف‌کنندگان، تصمیم‌گیری‌های تجاری و حتی سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی تأثیر منفی بگذارد. برای کاهش چنین مخاطراتی، لازم است تدابیر امنیتی در بنادر و سایر زیرساخت‌های حیاتی تقویت شود. این اقدامات شامل بهبود مدیریت مواد خطرناک، ارتقای سیستم‌های نظارتی و پایش، آموزش پرسنل برای پیشگیری از حوادث و تقویت هماهنگی بین نهادهای امدادی و امنیتی است.
در نهایت، انفجار بندر شهید رجایی هشداری جدی به نظام حکمرانی و سیاست‌گذاران است که امنیت، به‌ویژه در زیرساخت‌های استراتژیک، پیش‌نیاز اصلی توسعه اقتصادی و تجاری پایدار است. بازنگری در پروتکل‌های ایمنی، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته امنیتی و تقویت تاب‌آوری زیرساخت‌ها در برابر تهدیدات طبیعی و انسانی ازجمله اقداماتی است که می‌تواند از تکرار چنین حوادثی جلوگیری کند. بدون تأمین امنیت جامع، نه‌تنها بندر شهید رجایی بلکه کل زنجیره اقتصادی کشور در معرض آسیب‌های جدی قرار خواهد گرفت. این حادثه تلنگری بود تا با جدیت بیشتری به مقوله امنیت به عنوان پایه‌ای‌ترین عنصر پیشرفت اقتصادی پرداخته شود. عدم امنیت در بنادر کلیدی مانند شهید رجایی می‌تواند، زنجیره تأمین کالاهای اساسی را مختل کرده و هزینه‌های لجستیکی را افزایش دهد. این امر به ویژه در شرایطی که کشور با چالش‌های اقتصادی متعددی مواجه است، می‌تواند فشار مضاعفی بر مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان وارد کند. علاوه بر این تکرار چنین حوادثی ممکن است اعتبار ایران را به عنوان یک شریک تجاری قابل اعتماد در بازارهای جهانی تضعیف کند و فرصت‌های همکاری اقتصادی با کشورهای دیگر را کاهش دهد.
برای پیشگیری از چنین مخاطراتی، تقویت زیرساخت‌های امنیتی در بنادر و مراکز تجاری حیاتی، امری ضروری است. این امر شامل ارتقای سیستم‌های نظارتی، افزایش هماهنگی بین نهادهای امنیتی و بندری و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته برای شناسایی و خنثی‌سازی تهدیدات بالقوه است. همچنین تدوین برنامه‌های جامع مدیریت بحران و آموزش پرسنل برای واکنش سریع و مؤثر در برابر حوادث غیرمترقبه، می‌تواند تاب‌آوری این مراکز را در برابر تهدیدات افزایش دهد. در نهایت همکاری بین‌المللی در زمینه تبادل اطلاعات و تجربیات امنیتی می‌تواند به بهبود استانداردهای حفاظتی در بنادر کلیدی کشور کمک کند. بدون اتخاذ این اقدامات، خطر اختلال در فعالیت‌های اقتصادی و تضعیف جایگاه بندر شهید رجایی به عنوان یک هاب تجاری منطقه‌ای همچنان پابرجا خواهد ماند.