پیام سپاهان - به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از اصفهان، شیخ بهایی (1535-1610 هجری قمری)، عالم، ریاضی‌دان، شاعر و معمار برجسته دوره صفوی، نمادی از پیوند علم و هنر در تمدن ایرانی است. او که در دربار شاه‌عباس اول نقش کلیدی داشت، با دانش عمیق خود در هندسه، ریاضیات و نجوم، به طراحی و اجرای پروژه‌های عظیم شهرسازی و معماری کمک کرد.
از منارجنبان که شاهکاری از مهندسی خلاقانه است، تا نقش او در طراحی میدان نقش‌جهان و سیستم‌های آب‌رسانی شهر، ردپای شیخ بهایی در هویت معماری اصفهان پیداست. او نه‌تنها به‌عنوان یک معمار بلکه به‌عنوان یک نظریه‌پرداز، الگویی برای تلفیق فرم، عملکرد و زیبایی در معماری ارائه داد. تحول معماری اصفهان در دوره صفوی
دوره صفوی، به‌ویژه در زمان شاه‌عباس اول، نقطه عطفی در تاریخ معماری ایران بود. انتقال پایتخت به اصفهان در اواخر قرن دهم هجری، فرصتی برای بازآفرینی این شهر به‌عنوان مرکز فرهنگی، سیاسی و تجاری فراهم کرد. این تحول که شیخ بهایی یکی از معماران فکری آن بود، ویژگی‌های زیر را به همراه داشت:
میدان نقش‌جهان، به‌عنوان قلب تپنده اصفهان صفوی، شاهکار شهرسازی است که عناصر قدرت (کاخ عالی‌قاپو)، دین (مسجد شیخ لطف‌الله و مسجدشاه)، تجارت (بازار قیصریه) و اجتماع را در یک هارمونی بی‌نظیر گرد هم آورد. طراحی این میدان که به گفته کارشناسان یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین میدان‌های جهان است، نشان‌دهنده درک عمیق معماران از تناسبات هندسی، زیبایی‌شناسی و کارکرد اجتماعی بود. شیخ بهایی در طراحی این مجموعه نقش مشورتی کلیدی داشت و با دانش ریاضی خود، به ایجاد فضایی کمک کرد که هنوز هم به‌عنوان میراث جهانی یونسکو، جهانیان را شگفت‌زده می‌کند.
پل‌های سی‌وسه‌پل و خواجو که به زاینده‌رود هویت بخشیده‌اند، نمونه‌هایی برجسته از معماری عملکردی و زیباشناختی‌اند. این پل‌ها نه‌تنها مسیرهای ارتباطی بلکه فضاهایی برای تعامل اجتماعی و تفریح بودند. طراحی سی‌وسه‌پل، با طاق‌های متوازن و سیستم آب‌رسانی هوشمند، گواهی بر مهندسی پیشرفته‌ای است که شیخ بهایی در آن نقش داشت. این پل‌ها، با تلفیق فرم و کارکرد، نشان‌دهنده نگاه جامع معماران صفوی به محیط‌زیست و نیازهای انسانی بودند. مساجد شیخ لطف‌الله و شاه (امام) از شاهکارهای معماری اسلامی‌اند که با کاشی‌کاری‌های خیره‌کننده، گنبدهای فیروزه‌ای و بازی نور در فضاهای داخلی، روح معنویت و زیبایی را به نمایش می‌گذارند. مسجد شیخ لطف‌الله که به نام شیخ بهایی نام‌گذاری شده، با طراحی غیرمتعارف خود (بدون مناره و صحن بزرگ) نمونه‌ای از خلاقیت در معماری مذهبی است. این مساجد، با استفاده از هندسه پیچیده و رنگ‌های هماهنگ، تجربه‌ای عمیق از ارتباط انسان با الوهیت را ارائه می‌دهند. یکی از نوآوری‌های کلیدی شیخ بهایی، طراحی سیستم‌های آب‌رسانی پیشرفته برای شهر بود. او با استفاده از دانش هیدرولیک، شبکه‌ای از قنات‌ها و کانال‌ها را طراحی کرد که زاینده‌رود را به نقاط مختلف شهر متصل می‌کرد. این سیستم نه‌تنها نیازهای کشاورزی و شرب را تأمین می‌کرد، بلکه به خنک‌سازی شهر و ایجاد باغ‌های سرسبز، مانند باغ‌های چهارباغ، کمک کرد. این نگاه پایدار به شهرسازی، نشان‌دهنده درک عمیق او از تعادل میان انسان و طبیعت بود.
چالش‌های امروز و درس‌هایی از شیخ بهایی
معماری دوره صفوی که شیخ بهایی یکی از پیش‌گامان آن بود، هویت فرهنگی و بصری اصفهان را برای همیشه دگرگون کرد. این تحول، فراتر از ساخت بناها، یک فلسفه بود: فلسفه‌ای که هنر، علم، و معنویت را در خدمت انسان و جامعه قرار داد. میدان نقش‌جهان و بناهای اطراف آن، به‌عنوان نمادهایی از وحدت و هماهنگی، هنوز هم الهام‌بخش معماران و شهرسازان جهان‌اند. علاوه بر این، تأکید بر پایداری، تعامل اجتماعی و زیبایی‌شناسی در این دوره، درس‌هایی ارزشمند برای معماری معاصر ارائه می‌دهد. باوجود شکوه معماری صفوی، امروز اصفهان با چالش‌هایی چون فرسایش بناهای تاریخی، توسعه شهری ناپایدار، و کاهش منابع آبی زاینده‌رود مواجه است. در روز معمار، می‌توان از شیخ بهایی درس گرفت: او نشان داد که معماری موفق، تنها در ساخت بناهای زیبا خلاصه نمی‌شود، بلکه نیازمند نگاهی جامع به نیازهای جامعه، محیط‌زیست و فرهنگ است. معماران امروز می‌توانند با الهام از این دیدگاه، به بازآفرینی شهرها با تأکید بر پایداری و حفظ هویت فرهنگی کمک کنند.
فرصت‌ها: احیای میراث شیخ بهایی
تورهای تخصصی معماری که داستان بناهای صفوی و نقش شیخ بهایی را روایت می‌کنند، می‌توانند گردشگران داخلی و خارجی را جذب کنند. این تورها می‌توانند شامل بازدید از کارگاه‌های مرمت، ماکت‌های سه‌بعدی بناها، و توضیحات فنی درباره مهندسی صفوی باشند. برگزاری کارگاه‌های آموزشی با موضوع معماری پایدار و شهرسازی ایرانی - اسلامی، با تأکید بر نوآوری‌های شیخ بهایی، می‌تواند نسل جدید معماران را با این میراث آشنا کند. سرمایه‌گذاری در مرمت بناهای تاریخی و احیای سیستم‌های آب‌رسانی سنتی، مانند قنات‌ها، می‌تواند میراث شیخ بهایی را برای آیندگان حفظ کند.
خبرنگار: علی معینی
انتهای پیام./
کد خبر: 1265384 برچسب‌ها اصفهان میدان نقش جهان اصفهان معماری و شهرسازی
http://www.sepahannews.ir/fa/News/960124/نگاهی-به-تحول-معماری-اصفهان،-نگین-تمدن-ایرانی