پیام سپاهان - خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – کوروش دیباج: در حالی‌که برخی مسئولان حوزه صنایع‌دستی اصفهان از دو برابر شدن فروش در نوروز 1404 خبر می‌دهند، روایت‌های میدانی و اظهارات هنرمندان این حوزه، تصویری متفاوت و بلکه نگران‌کننده از وضعیت بازار صنایع‌دستی ترسیم می‌کند.
رعنا قاسمی، هنرمند فیروزه کوبی اصفهان با گلایه از کاهش فروش نوروزی تأکید کرد: آمارهای ارائه‌شده توسط برخی نهادها غیرواقعی و گمراه‌کننده است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
وی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: فروش ما در نوروز و فروردین 1404 نسبت به سال گذشته حداقل 40 درصد کمتر بود. عمده مشتریان ما تنها قیمت می‌پرسیدند و خریدی نمی‌کردند. نه اینکه علاقه نداشتند، بلکه قدرت خرید نداشتند. وقتی قیمت یک ظرف بسیار کوچک فیروزه کوبی به خاطر افزایش قیمت مس و اجرت کار چند برابر شده، طبیعی است که مردم قید خرید را بزنند.
این هنرمند فیروزه کوبی افزود: نکته تأسف‌بار اینجاست که برخی مسئولان، غرفه‌هایی را که در چهل‌ستون و جاهای دیگر دایر شده بودند به‌عنوان بازار صنایع دستی معرفی می‌کنند. در این غرفه‌ها کالاهایی مثل تسبیح، مهر، زیورآلات ارزان، حتی اجناس چینی عرضه می‌شد، اما در آمار نهایی، این اقلام را هم به‌عنوان صنایع دستی حساب می‌کنند و از افزایش فروش خبر می‌دهند. این باعث بی‌اعتمادی مردم و تضعیف بازار اصیل نقش جهان شده است.
وی تأکید کرد: صنایع دستی یعنی هنر فاخر، نه سوغات و بدلیجات. اگر این روند ادامه یابد، نه‌تنها انگیزه جوان‌ها برای ورود به این حرفه از بین می‌رود، بلکه ما هم که عمرمان را پای این هنر گذاشته‌ایم، به ناچار عطایش را به لقایش خواهیم بخشید.
بی‌ثباتی اقتصادی و نبود برنامه حمایتی، عامل فرار هنرمندان از بازار
علی اشرفی، بانوی هنرمند فعال در حوزه میناسازی که از سال 1387 به‌صورت حرفه‌ای در بازار نقش‌جهان فعالیت دارد، گفت: یکی از مهم‌ترین مشکلات امسال، بی‌ثباتی در قیمت مواد اولیه و نبود نظارت بر بازار آن بود. رنگ‌ها، ظروف سفالی، حتی قلم‌موهای مخصوص میناسازی هر روز قیمت جدیدی داشتند. وقتی هزینه تولید این‌قدر بالا می‌رود، هنرمند مجبور است یا از کیفیت کارش بزند یا قیمت را بالا ببرد، که در هر دو حالت فروش پایین می‌آید.
وی با اشاره به کاهش محسوس خریداران در نوروز و فروردین 1404 افزود: همه ما منتظر تعطیلات نوروز هستیم تا اندکی از زیان‌های سال را جبران کنیم. اما متأسفانه امسال، نه‌تنها جبران نشد، بلکه با ضرر فراوانی به خاطر فروش کم، پرداخت اجاره مغازه و غیره مواجه شدیم.
اشرفی تصریح کرد: چرا ما باید در شهری مثل اصفهان که قطب صنایع دستی کشور است، این‌طور دچار بی‌ثباتی و فراموشی شویم؟ هنوز بیمه پایدار نداریم، هنوز وام تولیدکننده در حد شعار باقی مانده و همچنان مسئولان تنها در مناسبت‌ها یاد ما می‌افتند. اگر این شرایط ادامه یابد، به‌زودی جوانی در این بازار نخواهید دید.
آمارهای رسمی فروش نوروزی، غیرواقعی است
عباس شیردل، هنرمند قلم‌زن اصفهانی و رئیس قبلی اتحادیه صنایع‌دستی شهرستان اصفهان، با اشاره به وضعیت فروش صنایع‌دستی در نوروز و فروردین 1404 گفت: فروش صنایع‌دستی در دو سال اخیر با رکود شدید همراه بوده و امسال قدرت خرید مردم بسیار پایین‌تر از گذشته است. مردم اصلاً توان خرید آثار هنری را نداشتند. چنین شرایطی را تاکنون تجربه نکرده‌ایم. آثار هنری تقریباً فروش نرفت.
شیردل با انتقاد از آمارهای رسمی ارائه‌شده درباره فروش دوبرابری صنایع‌دستی در نوروز 1404 اظهار کرد: در برخی خبرها گفته شده امسال افزایش فروش داشتیم، اما این آمارها دولتی و غیرواقعی است.
کیفیت پایین آثار در نمایشگاه‌های نوروزی و آسیب به فروشگاه‌های ثابت
این هنرمند قلم زنی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به نمایشگاه‌های موقت نوروزی تحت عنوان بازارچه صنایع دستی یا نوروزگاه گفت: در نمایشگاه‌هایی که برای صنایع‌دستی در نوروز برپا شد، آثار هنری وجود نداشت. کارها بسیار ساده، بی‌کیفیت و ارزان بودند. اکثر فروشندگان این نمایشگاه‌ها ناراضی بودند.
وی افزود: متأسفانه این نمایشگاه‌ها نه‌تنها باعث رونق بازار نشدند، بلکه به فروش فروشگاه‌های ثابت میدان نقش جهان و علی‌قلی‌آقا هم آسیب زدند. این موضوع سال‌هاست که مطرح شده و در زمان مسئولیت من هم نسبت به آن اعتراض داشتیم. فلسفه نمایشگاه‌های موقت این بود که هنرمندان استان‌های دیگر دعوت شوند، اما در عمل، همان فروشگاه‌های ثابت میدان نقش جهان در آن شرکت می‌کنند. این سیاستگذاری اشتباه است.
افزایش قیمت مواد اولیه و کاهش قدرت خرید؛ دو عامل اصلی افت فروش صنایع دستی اصفهان در نوروز 1404
مجدالدین تاج، رئیس اتحادیه صنایع دستی شهرستان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با انتقاد از شرایط موجود گفت: افزایش قیمت مواد اولیه مهم‌ترین عاملی بود که به کاهش فروش نوروزی دامن زد. متأسفانه با اینکه مس در داخل کشور تولید می‌شود و بیش از 70 درصد صنایع دستی ما را دربرمی‌گیرد، اما قیمت آن را با دلار محاسبه می‌کنند. همین موضوع باعث افزایش قیمت تمام‌شده محصول و در نهایت حذف صنایع دستی از سبد خرید خانواده‌ها شده است.
وی ادامه داد: تورم افسارگسیخته و وضعیت نابسامان اقتصادی مردم باعث شد بسیاری از گردشگران نوروزی، باوجود میل قلبی به خرید، توان مالی لازم برای تهیه صنایع دستی را نداشته باشند. این در حالی‌ست که هنرمندان صنایع دستی با خلق ارزش افزوده بالا، نیازمند حمایت جدی هستند.
قوانین فرسوده، موانع صادرات و بی‌انگیزگی جوانان
تاج با اشاره به ضرورت روزآمدسازی قوانین مربوط به صنایع دستی اظهار کرد: برخی قوانین مربوط به صادرات صنایع دستی، بیش از 10 سال است که به‌روزرسانی نشده‌اند. مثلاً همچنان قانون محدودیت سه کیلویی نقره برای صادرات پابرجاست یا در مورد صادرات تخته نرد مجبوریم مهره‌ها را جداگانه به اسم شطرنج بفرستیم.
وی افزود: در حالی که مسئولان وزارت میراث فرهنگی اعلام کرده‌اند که قانون پیمان‌سپاری ارزی از صنایع دستی حذف شده، در عمل این قانون همچنان پابرجاست و بانک مرکزی آن را تأیید نکرده است. این بلاتکلیفی‌ها مانع بزرگی برای صادرات و حمایت از هنرمندان محسوب می‌شود.
رئیس اتحادیه صنایع دستی شهرستان اصفهان همچنین هشدار داد که اگر این روند ادامه یابد، شاهد خروج گسترده هنرمندان از این شغل خواهیم بود؛ اتفاقی که پس از کرونا نیز با ابطال بیش از 400 جواز کسب در شهر اصفهان رخ داد. بسیاری از این افراد به مشاغل دیگری مثل میوه‌فروشی یا کار در استخرها روی آورده‌اند. جوانان نیز به دلیل نبود آورده اقتصادی و نبود انگیزه وارد این حوزه نمی‌شوند. سن هنرمندان فعال صنایع دستی اکنون بالای 40 سال است و اگر برای زیرساخت‌ها کاری نکنیم، آینده هنر در خطر جدی قرار دارد.
آمارسازی با فروش سوغات و بدلیجات
وی با رد آمار اعلام‌شده مبنی بر افزایش فروش صنایع دستی در نوروز، بیان کرد: طبق پرس‌وجو از فروشندگان میدان نقش جهان، فروش امسال نه‌تنها بیشتر نبوده بلکه نسبت به سال گذشته کاهش نیز داشته است. قیمت تمام‌شده محصولات نسبت به سال قبل حدود دو برابر شده اما میزان فروش به لحاظ تعداد، به‌شدت کاهش یافته است.
تاج افزود: بعضی نهادها، فروشگاه‌هایی که در ایام نوروز در چهل‌ستون برپا شده بودند را نیز در آمار گنجانده‌اند؛ این در حالی است که در آن غرفه‌ها اغلب سوغات، بدلیجات و زیورآلات کم‌کیفیت عرضه می‌شد که هیچ‌کدام صنایع دستی محسوب نمی‌شوند. ما بزرگ‌ترین بازار صنایع دستی دنیا را در میدان نقش جهان داریم؛ چرا باید در کنار این بازار، بازارچه‌های موازی و موقت دایر شود که بر فروش و اعتبار صنایع دستی اصیل آسیب وارد کند؟
رقابت با چه کیفیتی؟ پاسخ به فلسفه بازارهای موازی
وی در پاسخ به ادعای برخی مسئولان مبنی بر ضرورت شکستن انحصار بازار و ایجاد رقابت در حوزه صنایع دستی گفت: این ادعا شاید در برخی شهرها قابل پذیرش باشد، اما در اصفهان که با داشتن بیش از 400 فروشگاه فعال در میدان نقش جهان خودبه‌خود فضای رقابتی بالایی دارد، دایر کردن بازارچه‌های موازی با اجناس بی‌کیفیت به‌هیچ‌وجه قابل توجیه نیست.
رئیس اتحادیه صنایع دستی شهرستان اصفهان گفت: ما به جای حمایت از هنرمندان اصیل و فعال، با ایجاد بازارهای بی‌اعتبار آن‌ها را به حاشیه می‌رانیم. چندین نامه‌نگاری با مسئولان استانی و کشوری انجام داده‌ام و حتی به اتاق بازرگانی هم اعلام کردم که دایر کردن این بازارچه‌ها به‌جای کمک، آسیب جدی به پیکره صنایع دستی وارد می‌کند.
خروج صنایع‌دستی فاخر از سبد خانوار
برای بررسی سیاست‌ها و راهکارهای وزارت میراث‌فرهنگی برای رونق هرچه بیشتر فروش صنایع‌دستی در اصفهان موضوع را از مریم جلالی، معاون صنایع‌دستی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، پیگیر شدیم.
وی با بیان اینکه فروش، یکی از حلقه‌های اساسی در زنجیره کسب‌وکار محسوب می‌شود، بیان کرد: «مؤلفه‌هایی چون بازاریابی، بسته‌بندی، مکان مناسب عرضه، روایت‌پردازی صحیح و جذاب از محصول، از جمله الزامات حوزه فروش به‌شمار می‌آید. در صنایع‌دستی سه سطح فعال وجود دارد؛ هنرمند، صنعتگر و بازرگان که هرکدام نقش متفاوتی در زنجیره ارزش دارند.
معاون صنایع‌دستی وزارت میراث‌فرهنگی با اشاره به وضعیت اقتصادی مردم، خاطرنشان کرد: زمانی که معیشت مردم با تنگنا مواجه است، به‌ویژه اقشار متوسط جامعه، طبیعی است که صنایع‌دستی فاخر از سبد خرید خانوار حذف شود. در این شرایط، اولویت خانواده‌ها با مسکن، بهداشت، پوشاک و آموزش است.»
او افزود: نمی‌توان بدون توجه به داده‌ها و متغیرهای مؤثر بر بازار، تنها به پایین بودن فروش اشاره کرد. مؤلفه‌هایی نظیر قیمت، کاربردی بودن محصول، بسته‌بندی، نحوه ارائه، وضعیت اقتصادی مصرف‌کننده و قیمت تمام‌شده تولید، باید همگی در تحلیل وضعیت فروش در نظر گرفته شوند.
صادرات؛ تنها راه نجات صنایع دستی
جلالی در ادامه تأکید کرد: در شرایط کنونی که قیمت مواد اولیه افزایش یافته و قیمت تمام‌شده محصولات بالا رفته است، تنها راه نجات بازار صنایع‌دستی، حرکت به‌سمت صادرات است. مواد اولیه این حوزه بومی است و ارزش‌افزوده بالایی به‌همراه دارد. اما باید توجه داشت که صادرات نیز الزامات خاص خود را دارد؛ از جمله وجود برندهای قابل‌اعتماد، قیمت استاندارد و پرهیز از تخریب بازار رقبا. برنامه ما در سال 1404، تمرکز بر صادرات به کشورهای حاشیه خزر، خلیج‌فارس و همسایگان منطقه است.
وی تأکید کرد: نمی‌توان با گزاره‌های کلی، وضعیت صنایع‌دستی ایران را تحلیل کرد. تنوع این حوزه از کپوی دزفول و حصیربافی جنوب کشور گرفته تا قلم‌زنی و فیروزه‌کوبی، مستلزم تحلیل‌های تفکیکی و دقیق مبتنی‌بر آمار است. به همین منظور، امسال برای اولین‌بار سامانه «مسافریار» را راه‌اندازی کردیم تا اطلاعات فروش غرفه‌های نوروزی را به‌صورت کمی و ریالی ثبت کنیم و از طریق این دیتابیس، به تحلیل واقعی بازار برسیم.
چالش بازارچه‌ها و فروشگاه‌های ثابت در ایام نوروز
معاون صنایع‌دستی وزارت میراث‌فرهنگی در پاسخ به انتقاد برخی فروشندگان صنایع‌دستی اصفهان نسبت به بازارچه‌های نوروزی که منجر به کاهش فروش آنان شده بود، بیان کرد: در دنیای امروز مشتری تصمیم‌گیر نهایی است، نه تولیدکننده. اگر مشتری می‌تواند با نشستن در خانه، از هر نقطه‌ای محصول مورد نظرش را خریداری کند، دیگر نمی‌توان انتظار داشت که صرفاً به‌دلیل سابقه و ثبات، به سراغ یک فروشگاه خاص برود. ما نمی‌توانیم با یک مدل ذهنی واحد، تمام حوزه صنایع‌دستی را تحلیل کنیم. صنایع‌دستی تولید انبوه خانگی، با صنایع‌دستی فاخر که در گالری‌ها و اماکن تاریخی عرضه می‌شوند، کاملاً تفاوت دارند. هرکدام نیازمند سیاستگذاری جداگانه و زبان ارتباطی خاص خود با بازار هستند.
بازنگری در سیاستگذاری، شرط بقا و بالندگی صنایع‌دستی
بررسی میدانی وضعیت فروش صنایع‌دستی در نوروز 1404 نشان می‌دهد که عواملی چون افزایش بی‌رویه قیمت مواد اولیه، کاهش قدرت خرید مردم، بی‌ثباتی اقتصادی، نبود برنامه حمایتی مؤثر و سیاست‌گذاری‌های اشتباه در حوزه نمایشگاه‌های نوروزی، همه و همه منجر به رکودی کم‌سابقه در بازار شده‌اند.
در چنین فضایی، اتکا به آمارهای غیرواقعی نه‌تنها کمکی به حل مشکلات نمی‌کند، بلکه بر بی‌اعتمادی هنرمندان و خریداران می‌افزاید.
اگر قرار است صنایع‌دستی اصفهان، به‌عنوان برند ملی و جهانی، بقا یابد و به رونق بازگردد، لازم است با رویکردی واقع‌بینانه، ضمن اصلاح نظام آماری، بازنگری جدی در قوانین، حمایت‌های مالی، بیمه‌ای و زیرساختی و برنامه‌ریزی برای صادرات هدفمند صورت گیرد.
بدون این اصلاحات، هنرمندان بیشتری عطای این هنر فاخر را به لقایش خواهند بخشید.
کد خبر 6443139
http://www.sepahannews.ir/fa/News/959335/بازار-صنایع-دستی-در-اصفهان؛-رکود-در-میدان-و-رونق-در-آمار