پیام سپاهان - صبح نو /متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
کامران شیرازی/ پس از برکناری عبدالناصر همتی از وزارت امور اقتصادی و دارایی، دولت چهاردهم شاهد تغییرات مهمی بود. تنها چند ساعت پس از تصمیم مجلس در مورد وزارت اقتصاد، محمدجواد ظریف نیز از سمت خود کناره‌گیری کرد. بااینحال، خبرگزاری تسنیم اعلام کرده است که رئیس‌جمهور هنوز پاسخی به استعفای ظریف نداده است.
ظریف در توئیتی اعلام کرد که به توصیه رئیس قوه قضائیه برای پیشگیری از فشار بیشتر بر دولت، تصمیم به استعفا گرفته است. وی نوشت: «در این دیدار، رئیس قوه قضائیه با اشاره به شرایط کشور توصیه کردند که برای پیشگیری از فشار بیشتر بر دولت، به دانشگاه بازگردم. من نیز بی‌درنگ پذیرفتم چون همیشه خواسته‌ام یار باشم، نه بار.»
حضور ظریف در دولت چهاردهم از ابتدا با چالش «تابعیت مضاعف» فرزندان او مواجه شد. این مسأله نه‌تنها قانونی بودن حضور ظریف را زیر سوال برد، بلکه به یکی از دلایل فشارهای متعدد برخی نمایندگان مجلس به دولت تبدیل شد. ظریف در واکنش به این فشارها تنها گفت: «این حق نمایندگان است که شکایت کنند.»
در واکنش به استعفای ظریف، غلامحسین کرباسچی، دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی، در توئیتی کنایه‌آمیز نوشت: «همتی و ظریف از دولت رفتند، فکر کنم میدری و ظفرقندی هم بروند تا وفاق کامل شود.»
با توجه به این تغییرات، پیش‌بینی می‌شود که کابینه پزشکیان با چالش‌های بیشتری مواجه شود و احتمال فشارهای بیشتر بر سایر مسئولان دارای فرزند دوتابعیتی نیز وجود دارد.
حضور ظریف در کنار پزشکیان
در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه دولت‌های یازدهم و دوازدهم، حمایت خود را از مسعود پزشکیان اعلام کرد. وی در سخنرانی‌های خود در شهرهای مختلف بیان می کرد: «مردم با حضور گسترده و پرشور خود در پای صندوق‌های رأی و با انتخاب دکتر پزشکیان آینده خود و میهن اسلامی را تضمین کنند.»
بااینحال، ستاد انتخاباتی پزشکیان در اطلاعیه‌ای تأکید کرد که اگرچه ظریف از پزشکیان حمایت کرده است؛ اما هیچ‌گونه فعالیت ستادی در حمایت از وی نداشته و ندارد. بنابراین گفته شد ظریف با اعلام حمایت از پزشکیان، مردم را به شرکت در انتخابات و رأی دادن به وی تشویق کرد؛ اما در فعالیت‌های ستادی انتخاباتی پزشکیان مشارکت ندارد. این البته در حالی بود که ظریف در بسیاری از برنامه های انتخاباتی در کنار پزشکیان بود.
پس از پیروزی مسعود پزشکیان در انتخابات ریاست‌جمهوری و با آغاز به کار دولت جدید، ظریف به‌عنوان معاون راهبردی ریاست‌جمهوری منصوب شد و مسئولیت شناسایی و پیشنهاد وزیران مناسب برای کابینه را برعهده گرفت. بااینحال، در 13 مرداد 1403 ظریف به دلیل اختلاف‌نظرهای داخلی و انتقادات درباره حضور افراد دوتابعیتی در مشاغل حساس، استعفای خود را اعلام کرد؛ اما مورد موافقت رئیس‌جمهور قرار نگرفت و مجددا ظریف به معاونت راهبردی ریاست‌جمهوری بازگشت.
با توجه به ممنوعیت قانونی حضور افراد دوتابعیتی در مشاغل حساس، دولت برای امکان ادامه فعالیت ظریف در سمت معاون راهبردی ریاست‌جمهوری، لایحه‌ای را به مجلس شورای اسلامی ارائه کرد. این لایحه با عنوان «اصلاح قانون نحوه انتصاب اشخاص در مشاغل حساس» در تاریخ 10 مهر 1403 به مجلس ارسال شد. بر اساس این لایحه، محدودیت‌های مربوط به تابعیت مضاعف تنها شامل خود فرد می‌شود و همسر و فرزندان او را در بر نمی‌گیرد.
حجت‌الاسلام مجید انصاری، معاون حقوقی رئیس‌جمهور هدف از این اصلاحیه را بهره‌برداری از ظرفیت ایرانیان نخبه عنوان کرده است. وی اظهار کرد که منع مطلق به‌کارگیری افراد به دلیل تابعیت مضاعف همسر یا فرزندان، امکان استفاده از دانشمندان و متخصصان ایرانی را محدود کرده است. به همین دلیل، پیشنهاد دولت این است که شرط تابعیت فقط برای خود فرد اعمال شود و شامل همسر و فرزندان نباشد.
این لایحه پس از ارسال به مجلس، انتقادهای فراوانی را به دنبال داشت.
بازار
![]()
قانون «نحوه انتصاب اشخاص در مشاغل حساس» در تاریخ 10 مهر 1401 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. مطابق ماده 2 این قانون، انتصاب افرادی که خود، همسر یا فرزندانشان تابعیت مضاعف دارند، در مشاغل حساس ممنوع است که در آبان 1403، دولت لایحه‌ای برای اصلاح این قانون به مجلس ارائه کرد که پیشنهاد می‌کرد محدودیت مذکور تنها به افرادی که خودشان تابعیت مضاعف دارند، محدود شود و شامل همسر و فرزندان نشود.
این لایحه در کمیسیون اجتماعی مجلس مورد بررسی قرار گرفت. بااینحال، به دلیل اختلاف‌نظرها و نیاز به بررسی‌های بیشتر، تصمیم‌گیری نهایی درباره آن به جلسات آینده موکول شد.
تا تاریخ 3 اسفند 1403 این لایحه همچنان در کمیسیون اجتماعی مجلس در دست بررسی بود تا اینکه رئیس‌جمهور آن را پس گرفت.
حواشی در رابطه با انتصاب ظریف در دولت همچنان ادامه داشت تا اینکه ظریف اعلام کرد از سمت خود به پیشنهاد رئیس قوه قضائیه استعفا داده است.
ظریف پیش از این چندین‌بار استعفا داده بود. او یک‌بار پیش از این در تاریخ 26 بهمن 1397 استعفا کرده بود و به دنبال آن، واکنش‌ها و تحولات مختلفی در داخل و خارج از کشور به وجود آمد.
ظریف در متن استعفای خود اشاره کرد که به دلایل شخصی و حرفه‌ای تصمیم به کناره‌گیری گرفته است. او در این استعفا اعلام کرد که احساس می‌کند دیگر قادر به انجام وظایف خود در این جایگاه (وزیر خارجه) نیست.
هرچند در ابتدا به نظر می‌رسید این استعفا ناشی از اختلافات داخلی و فشارهای سیاسی باشد؛ اما برخی تحلیلگران معتقد بودند که استعفای ظریف تحت تأثیر تحولات سیاست خارجی به‌ویژه در زمینه مذاکرات هسته‌ای و روابط با آمریکا بوده است.
استعفای ظریف با واکنش‌های مختلفی روبه‌رو شد. بسیاری از شخصیت‌های داخلی از جمله رئیس‌جمهور حسن روحانی، به سرعت مخالفت خود را با استعفای او اعلام کردند و خواستار بازگشت او به منصب وزارت خارجه شدند.
روحانی در سخنانی اعلام کرد که استعفای ظریف پذیرفته نخواهد شد و او به‌عنوان یکی از بهترین دیپلمات‌های کشور به کار خود ادامه خواهد داد. پس از استعفای ظریف، وی همچنان به کار خود ادامه داد و استعفای او توسط رئیس‌جمهور پذیرفته نشد. این مسأله به نظر می‌رسید که تحت فشارهای سیاسی و مذاکرات داخلی حل و فصل شده باشد. بنابراین ظریف به وزارت خارجه بازگشت و به انجام وظایف خود ادامه داد تا اینکه در سال 2021 از منصب خود کناره‌گیری کرد.
استعفای ظریف که در زمان پرتنش مذاکرات هسته‌ای و روابط ایران با غرب رخ داد، تأثیرات زیادی در سیاست خارجی ایران داشت. به خصوص در حوزه توافق هسته‌ای و مذاکرات مربوط به آن، ظریف نقشی برجسته ایفا کرده بود و این استعفا به‌عنوان علامتی از فشارهای داخلی و اختلافات سیاسی تلقی شد.
در نهایت، پس از استعفای ظریف، وزارت امور خارجه همچنان در دستان او باقی ماند و تا پایان دوره ریاست‌جمهوری روحانی، وی به‌عنوان وزیر امور خارجه فعالیت کرد.
امروز نیز ظریف یک‌بار دیگر استعفا داده؛ اما به نظر می‌رسد این‌بار این استعفا پایانی باشد بر حضور او در معاونت راهبردی ریاست‌جمهوری. باید دید در آینده چه اتفاقی رخ خواهد داد.