پیام سپاهان - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
با آغاز عصر ترامپ و تشدید جنگ در اوکراین، اروپا با خلأ رهبری دست به گریبان است
![]()
درحالیکه تا یک ماه دیگر ترامپ سکان کاخ سفید را در دست می‌گیرد و حملات روسیه به اوکراین همچنان با شدت ادامه دارد، اما دو گزینه برای پایان این جنگ مطرح شده است: منطقه حائل و اعزام نیروهای حافظ صلح اروپایی به اوکراین. البته گزینه دوم با اما و اگرهایی در پایتختهای اروپایی مواجه است.
هنگامی که «ولودیمیر زلنسکی»، رئیسجمهور اوکراین روز چهارشنبه در بروکسل برای صرف شام با رهبران اروپایی دیدار کرد، سایه رئیسجمهور منتخب دونالد ترامپ بر سر این گردهمایی قابل مشاهده بود. اما این تنها بازگشت ترامپ به کاخ سفید نیست که واکنش اروپا به جنگ در اوکراین را به چالش کشیده است بلکه آشفتگی سیاسی در سراسر این قاره را هم باید ذکر کرد؛ موجی از بی‌ثباتی که اروپا را از رهبری قوی محروم می‌کند آن هم در لحظه‌ای که حمایت ترامپ از اوکراین محل پرسش است و در عین حال، در برابر تجاوز روسیه هم رویکرد سفت و سختی دارد. «مارک لندلر» و «جیم تانکرسلی» در گزارش 19 دسامبر در نیویورک‌تایمز نوشتند، از آلمان، جایی که دولت صدراعظم اولاف شولتز فروپاشید، تا فرانسه، جایی که رئیسجمهور امانوئل مکرون به دلیل ماه‌‌ها آشفتگی سیاسی داخلی به شدت تضعیف شده است، قدرت‌‌های بزرگ اروپا که در حال رویارویی با ترامپ بودند، اکنون در حال عقب‌نشینی هستند.
«ولفگانگ ایشینگر» که در طول جنگ عراق به عنوان سفیر آلمان در ایالات متحده خدمت می‌کرد، گفت: «تردیدی نیست که ما مجهز و آماده نیستیم. این لحظه بسیار بدی برای کشور من است که در بحبوحه یک کارزار انتخاباتی، با یک بحث سیاسی قطبی‌‌کننده مواجه شود.» ایشینگر که تا سال 2022 ریاست «کنفرانس امنیتی مونیخ» را برعهده داشت، گفت خوش‌بین است که آلمان با یک دولت جدید - احتمالا توسط نامزد محافظه‌کار، «فردریش مِرز»، که شاید بتواند تعامل سازنده‌ای با دولت ترامپ داشته باشد- ظاهر شود. به نظر می‌رسد که مکرون، با وجود تمام مشقات داخلی خود، همچنان مصمم به ایفای نقشی پرانرژی در شکل دادن به واکنش اروپا به جنگ است. او اخیرا ایده فرستادن یک نیروی حافظ صلح اروپایی به اوکراین را مطرح کرد، هرچند که مقامات اروپایی حمایت چندانی از آن به عمل نیاوردند.
با این حال، او و دیگر رهبران درگیر مسائل دیگری هستند: از مشکلات اقتصادی گرفته تا افزایش احزاب پوپولیست راست افراطی. این باعث می‌شود که آنها در موقعیت ضعیفی برای پاسخگویی هماهنگ به پیشنهادهای سیاسی نامطلوب ترامپ در مورد چگونگی پایان دادن به جنگ در اوکراین باشند. هفته پیش گزارش‌‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه دستیاران ترامپ در حال بحث در مورد طرحی برای ایجاد یک «منطقه حائل» بین نیروهای اوکراینی و روسیه بودند که 40هزار سرباز اروپایی در آن گشت‌‌زنی کنند. چنین پیشنهادی باعث خشم در برلین و لندن می‌شود، جایی که امتناع از اعزام نیرو از روزهای اولیه جنگ یک اصل اعتقادی بوده است. «جرمی شاپیرو»، مدیر تحقیقات شورای اروپا در روابط خارجی، یک اندیشکده مستقر در برلین، گفت: «منطقه حائل 800 مایلی بین اوکراین و روسیه اتفاق نخواهد افتاد. اروپا نمی‌تواند بدون حمایت ایالات متحده این کار را انجام دهد. اما این یک نمایش سیاسی بسیار خوب است.» البته نمایش سیاسی یکی از تخصص‌‌های ترامپ است و احتمالا پس از روی کار آمدن، ایده‌‌های دیگری را برای پایان دادن به درگیری‌‌ها مطرح خواهد کرد. شاپیرو گفت، چالش این است که رهبران اروپایی توسط ترامپ نه تحریک شدند نه دچار تفرقه شدند، بلکه باید مطمئن شوند که اروپا در هر مذاکره دیپلماتیکی که شامل ایالات متحده، اوکراین و روسیه می‌شود، جایگاهی خواهد داشت.» با این حال، اروپا به نوعی درگیر گرفتاری‌های خود است: آلمان درگیر یک بحث داغ بر سر اقتصاد است و مدل صادراتی‌اش به دلیل تهدید تعرفه‌ای از سوی ترامپ در خطر است؛ فرانسه دچار فلج شدگی است و نخستوزیر میشل بارنیه رفته و فرانسوا بایرو جایگزین او شده است و از هم اکنون با مکرون سر شاخ است. بریتانیا، جایی که رای دهندگان در ماه ژوئیه یک دولت کارگری را با اکثریت قاطع انتخاب کردند، گرفتار مشکلات اقتصادی و همچنین تهدید از سوی حزب ضد مهاجر «رفرم یو کی» است، که رهبر آن، نایجل فاراژ، دارای پیوندهایی با ترامپ است.
نخستوزیر کیر استارمر ابراز تمایل کرده است که بریتانیا را به بقیه اروپا نزدیک‌‌تر کند، اما برگزیت هر رهبر بریتانیا را از ایفای نقش سیاستمداری که سلف او از حزب کارگر، تونی بلر، در اواخر دهه 1990 انجام داد، ناتوان می‌کند. این امر باعث می‌شود ایتالیا و لهستان به عنوان استانداردهای غیر‌محتمل برای اروپا باقی بمانند. جورجیا ملونی، نخستوزیر راست‌‌گرای ایتالیا، به دنبال این است که بتواند پلی میان اروپا با ترامپ باشد. نخستوزیر لهستان، دونالد تاسک، هم که قرار است سال آینده ریاست شورای اتحادیه اروپا را بر عهده بگیرد، نقش قابل‌توجهی را ایفا خواهد کرد.
اعزام نیروی حافظ صلح به اوکراین؟
«جنی گراس» و «کنستانت مهوت» هم در گزارش 19 دسامبر در نیویورک‌تایمز به جنبه دیگری از تحولات اوکراین اشاره کردند. آنها نوشتند، ولودیمیر زلنسکی روز پنج‌شنبه گفت که با رهبران اروپایی درباره امکان اعزام نیروهای حافظ صلح اروپایی به اوکراین به عنوان بخشی از آتشبس یا توافق صلح گفت‌وگو کرده است، زیرا متحدان این کشور گزینه‌هایی را برای کمک به کی یف به منظور پایان به جنگ با روسیه بر اساس شرایط مطلوب در نظر دارند. اما رهبر اوکراین افزود که استقرار نیروهای حافظ صلح برای تضمین امنیت بلندمدت کشور کافی نیست و تنها عضویت در ناتو می‌تواند اوکراین را در برابر حملات آینده روسیه بیمه کند. زلنسکی پس از دیدار با همتایان اروپایی در بروکسل درباره ایده حفظ صلح گفت: «تا زمانی که اوکراین در ناتو نیست، این جنبه قابل بررسی است.»
به نوشته «گراس- مهوت»، مفهوم نیروهای حافظ صلح در چند پایتخت اروپایی با شک و تردید مواجه شده است. زلنسکی گفت هنوز تصمیمی در مورد اعزام آنها گرفته نشده است و تاکید کرد که هر گونه اقدامی نیاز به بررسی دقیق دارد. او گفت: «اگر در مورد یک گروه صحبت می‌‌کنیم، باید مشخصا بدانیم که چه تعداد، چه خواهند کرد و در صورت تجاوز روسیه چگونه پاسخ خواهند داد.» وی افزود: «چیزهای زیادی برای در نظر گرفتن وجود دارد. ما در حال بحث در مورد این موضوع هستیم. مهم است که این مسائل را مطرح کنیم.» آن جنگ به طور فزاینده‌‌ای در حال تبدیل شدن به یک چرخه‌ای نامطمئن است. نیروهای اوکراینی به طور پیوسته در حال واگذاری سرزمین هستند و نیروهای روسی با کمک سربازان کره‌شمالی با تجهیزات بهتر و تعداد بیشتری در حال پیشروی هستند. با توجه به اینکه دونالد ترامپ، رئیسجمهور منتخب آمریکا به طور بالقوه آماده است کمک‌های ایالات متحده به اوکراین را پس از روی کار آمدن کاهش دهد، رهبران اروپایی گفته‌اند که نیاز فوری به تحویل سامانه‌های دفاع هوایی و تسلیحات بیشتری به اوکراین وجود دارد. پیشنهاد نیروهای حافظ صلح در روزهای اخیر پس از آن مورد توجه قرار گرفت که ترامپ دو هفته پیش در دیدار با رهبر اوکراین و مکرون در پاریس به اجرای آن اصرار داشت. از آن زمان، اشاره‌‌های مکرر زلنسکی به چنین طرحی ممکن است تلاشی برای جلب نظر ترامپ باشد که خواستار پایان سریع جنگ شده است. مکرون پیش‌تر در ماه فوریه ایده حضور نیروهای اروپایی در اوکراین را مطرح کرده بود تا احتمالا سربازان اوکراینی را آموزش دهند. زلنسکی اوایل این ماه گفت که مکرون اخیرا این ایده را احیا کرده و پیشنهاد داده است که نیروهای غربی می‌توانند در خاک اوکراین حضور داشته باشند تا آتشبس را تضمین کنند در حالی که اوکراین عضو ناتو نیست. زلنسکی روز پنج‌شنبه راهی برای حل مناقشه پیشنهاد کرد که در آن اوکراین درباره اعزام نیروهای حافظ صلح با شرکای اروپایی‌‌اش بحث می‌کند و در عین حال به فشار بر متحدان، به‌‌ویژه ایالات متحده، برای پیوستن به ناتو ادامه می‌دهد. وی گفت: «این تضمین‌‌های امنیتی را می‌توان به طور جداگانه با آمریکا و اروپا مورد بحث قرار داد.» چند کشور اروپایی از جمله سوئد و ایتالیا گزینه استقرار نیروها در اوکراین را رد نکرده‌اند.