چاپ

پیام سپاهان - فارس / در مناطقی که قناتی از داخل شهر عبور می‌کرده معبر پلکانی در زیر زمین مهیا می‌کردند تا زنان لباس‌ها را برای شست‌وشو آنجا برده و بشویند. در شهرضا به این اماکن «پاکنده» می‌گفتند.
آن روزها شهرضا هم مثل همه شهرهای ایران آب لوله‌کشی نداشت. آب موردنیاز خانه‌ها از چاه داخل خانه‌هایشان تأمین می‌شد که بیشتر با چرخ چاه کشیدن آب صورت می‌گرفت. آنهایی که منبع آب داشتند هر چند وقت یک‌بار کارگری آبکش به خانه می‌آوردند و او با پایش آب را از چاه می‌کشید و منبع را پر می‌کرد. اهالی خانه برای صرفه‌جویی سعی می‌کردند حساب شده آب مصرف کنند و حتی خانم‌ها لباس‌های کثیف را در آب‌های جاری خارج از منزل می‌شستند.
در مناطقی که قناتی از داخل شهر عبور می‌کرده با حفر یک معبر پلکانی مکانی در زیر زمین در ادامه جریان آب مهیا می‌کردند تا زنان لباس‌ها را برای شست‌وشو آنجا برده و بشویند. در شهرضا به این اماکن که در چند نقطه شهر وجود داشته است، «پاکنده» می‌گفتند که در شهرضا تعدادی از آن وجود داشت.پاکنده‌ها دهلیزهایی بود که به‌سوی آب جاری زیر زمین قنات‌ها حفر می‌کردند تا به آب قنات در هر نقطه‌ای دسترسی داشته باشند به عبارتی دیگر پاکنده همان رخت‌شوی‌خانه است. معروف‌ترین رخت‌شوی‌خانه در شهر زنجان قرار دارد که یک موزه مردم‌شناسی است.
«کُتِک‌چوق»، ابزاری برای خوب شستن لباس‌ها
مصطفی جهانمردی، فعالی فرهنگی در این باره می‌گوید: زنان لباس‌های جمع‌آوری‌شده‌شان را در تشتی مسی گذاشته و بر سر می‌نهادند و به‌سوی نزدیک‌ترین پاکنده محل زندگی‌شان می‌رفتند. بچه‌ها هم به دنبال مادرانشان به آنجا می‌رفتند.

وی ادامه می‌دهد: ابزاری برای خوب شستن لباس‌ها به کار می‌بردند که «کُتِک‌چوق» نام داشت آن را بر لباس‌های خیسیده شده، می‌کوبیدند تا بهتر شسته شود؛ گاهی هم با تکه سنگی بر لباس‌ها می‌کوبیدند.
جهانمردی می‌گوید: تایدی وجود نداشت و از گیاه خشکیده شده‌ای به نام «اشنو» برای شستن لباس استفاده می‌کردند و به دلیل خوب نشستن لباس‌ها کک و شپش فراوان دیده می‌شد.
این فعال فرهنگی گفت: زن‌ها از پله‌های زیادی پایین می‌رفتند و به کنار آب جاری قنات می‌رسیدند و جایی در کنار آب روان برای شستن می‌نشستند. در آن پایین گاهی بر سر بالادست و پایین‌دست با هم جر و بحث‌شان می‌شد. در حال لباس شستن بچه‌ها با یک‌تکه پارچه یا روسری ماهی‌های ریز را از آب می‌گرفتند و شادی می‌کردند.
تنها پاکنده باقی‌مانده در شهرضا در کوچه پشت مسجد قائمیه شهرضا هنوز وجود دارد.