پیام سپاهان - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
عدم رعایت تشریفات برای مردم به منزله صداقت و صمیمیت رییس‌جمهور با مردم است. در عین حال باید توجه داشت، سطح بین‌المللی حتی اگر ایده خاصی مدنظر است باید به صورت تدریجی و بسیار هوشمندانه باشد تا کشورهای دیگری دچار سوءتعبیر نشوند.
پزشکیان تازه روی‌کار آمده است. تنها یک سفر خارجی از سوی ایشان انجام شده که آن هم به کشور دوست عراق است. هنوز ملاقات یا دیدارهای سیاسی در سطح بالا نداشته که بتوانیم عکس‌العمل رهبران سایر کشورها در مواجهه با رفتار ایشان را بسنجیم.
دولت‌ها و سیاستمداران بر اساس قرن‌ها فعالیت و تجربه، زبان خاصی را استحصال و ارایه کرده‌اند که مبتنی بر آن هر حرکتی واجد معنای خاصی است.
مردم به پزشکیان به خاطر صداقت، صمیمیت، دوری از کلیشه‌ها و رفتارهای صادقانه‌اش با مردم و توجهش به تخصص و شایسته‌سالاری رای داده‌اند.
همان اندازه که یک دیپلمات و سیاستمدار کارکشته با تسلط خود بر زبان‌های کشورهای مختلف، کارآمدی خود را نمایان می‌کند با تسلط بر زبان بدن و تشریفات نیز آگاهی بالای خود را نمایان می‌کند.
اگر رنگ و بوی شخصیت سیاستمدار با هوشمندی با این تشریفات تلفیق شود، تاثیرات مثبت و عمیقی شکل می‌گیرد.
![]()
مهدی بیک‌اوغلی| «دیپلماسی عمومی پویا» کلیدواژه‌ای است که بسیاری از عالمان علوم ارتباطی از آن استفاده می‌کنند تا مخاطبان را متوجه اهمیت خلاقیت و ایده‌پردازی سیاستمداران و تیم رسانه‌ای‌شان در حوزه‌های داخلی و روابط بین‌الملل کنند. مطابق این رویکرد، فارغ از ابزارهای سنتی و تشریفات کلیشه‌ای، سیاستمداران کشورهای مختلف خود را به ابزارهایی مجهز می‌کنند که از طریق آن بتوانند پوسته‌های سنتی و غیرکاربردی گذشته را شکسته و پیام خود را به طیف وسیعی از مخاطبان ارسال کنند. این رویکردی است که به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران در رفتارها و منش مسعود پزشکیان رییس‌جمهور ایران در مواجهه با مخاطبان داخلی و خارجی نمود دارد. هر چند شخص مسعود پزشکیان با فروتنی ذیل عنوان آگاه نبودن از تشریفات و پروتکل‌ها از آن یاد می‌کند، اما واقع آن است که رییس جمهور منتخب ایران، آگاهانه در حال استفاده از ابزارهای ارتباطی نوینی است که او را از چنبره پروتکل‌های خشک و تشریفات غیرضرور که بین او و مخاطبان (ملت) فاصله می‌اندازد، خارج ساخته و توجه افکار عمومی را به خود جلب می‌کند. یکی از اساتید بنام حوزه ارتباطات در جریان گفت‌وگو با «اعتماد» پیش‌نیاز اتخاذ این رویکرد ارتباطی پویا را بهره‌مندی از هوش بالا و دانش و آگاهی قابل توجه سیاستمدار می‌داند. مبتنی بر این الگوی رفتاری متفاوت است که مسعود پزشکیان پاسخ خبرنگار کرد عراقی را در جریان سفر به عراق به زبان کردی می‌دهد و خبرنگار را به شگفتی وا می‌دارد یا در زمان حرکت ساده برای پرواز به گونه‌ای از پله‌های هواپیما بالا می‌رود که مخاطبان در شبکه‌های اجتماعی ده‌ها ساعت در خصوص آن صحبت کرده و به بحث و تبادل نظر می‌پردازند. رفتارهای خلاقانه پزشکیان تنها به همین موارد انگشت‌شمار ختم نمی‌شود، او در بزنگاه رخدادهای داخلی و خارجی به شیوه‌ای کاملا پویا «کنشگری» را در برابر «واکنشگری» برمی‌گزیند و ترجیح می‌دهد قبل از اینکه رخدادها، خود را بر او و دولتش تحمیل کنند، او حوادث و رخدادها را تحت اختیار گرفته و درباره آنها اظهارنظر کند. در واقع رییس‌جمهور ایران به گونه‌ای خاص، به دنبال به دست گرفتن ابتکار عمل در رخدادهای مختلف است. نمونه برجسته این نوع کنشگری‌ها را در ماجرای محمد میرموسوی در پرونده لاهیجان به عینه می‌شد مشاهده کرد. رویکردی که در نقطه مقابل سکون و کنشگری دولت قبل در ماجرایی مشابه در سال 1401بود. پزشکیان و یاران رسانه‌ای‌اش به درستی دریافته‌اند که در مواجهه با رخدادها باید کنشگری پویا را انتخاب کرده و به مردم این پیام را ارسال کنند که دولت در کنار آنهاست و به اندازه وسع و توانایی خود در مواجهه با رخدادها، منافع ملت را مدنظر قرار داده و تلاش می‌کند، حاکمیت قانون را مستقر سازد. با توجه به اهمیت این بحث «اعتماد» پرونده‌ای را با موضوع این نوع رفتارها در چند بخش تدارک دیده است. در نوبت نخست سراغ عالمان روابط بین‌الملل و کارشناسان حوزه سیاست خارجی رفتیم تا رفتارهای رییس‌جمهور را در این بخش حلاجی کنیم و در نوبت‌های بعدی دیدگاه‌های فعالان سیاسی و عالمان علوم ارتباطی را بازتاب خواهیم داد تا تصویری از واقعیت رفتارهای رییس‌جمهور برای مخاطبان «اعتماد» تدارک دیده شود. در این شماره، یوسف مولایی یکی از اساتید برجسته روابط بین‌الملل درباره ضرورت توجه به هویت رییس‌جمهور در عین توجه به پروتکل‌ها توضیح می‌دهد. او معتقد است، سیاستمدار هوشمند سیاستمداری است که شاخص‌های فردی خود را با قوانین و پروتکل‌های ارتباطی نظام بین‌الملل ترکیب کرده و نسخه‌ای اختصاصی از خود ارایه می‌کند.
این روزها رفتارهای رییس‌جمهور در حوزه تشریفات و آداب دیپلماتیک در فضای عمومی جامعه بازخوردهای زیادی پیدا کرده است. بسیاری از ایرانیان درباره نحوه راه رفتن، رویکردهای صمیمی و دوری از کلیشه‌های مرسوم از رییس‌جمهور تمجید کرده و برخی از افراد هم انتقاداتی را ممکن است طرح کنند. شما این رفتارهای خاص را چطور ارزیابی می‌کنید؟
قبل از هر چیز باید توجه داشت که مسعود پزشکیان واجد ویژگی‌های خاصی است؛ اساسا مردم به پزشکیان به خاطر صداقت، صمیمیت، دوری از کلیشه‌ها و رفتارهای صادقانه‌اش با مردم و توجهش به تخصص و شایسته‌سالاری رای داده‌اند. او در عین حال، از کلیدواژه‌هایی چون تنش‌زدایی، وفاق، مدارا و توسعه روابط بین‌المللی با جهان پیرامونی و... استفاده و آن را عملیاتی کرده است. یک چنین سیاستمدار و انسانی هرگز به گونه‌ای رفتار نخواهد کرد که از بطن آن عدم توجه به پروتکل‌ها و تشریفات استحصال شود. اتفاقا رویکرد تخصص‌گرایی ایشان باعث می‌شود نسبت به دورنمای تلاش‌های دیپلماتیک ایشان خوش‌بین باشیم. از سوی دیگر چهره‌ای مانند محمدجواد ظریف و بسیاری از افراد متخصص در حوزه رسانه و دیپلماسی حضور دارند که به ایشان کمک می‌کنند تا بهترین تصویر را در راستای ایده تنش‌زدایی خلق کند. به‌طورکلی تشریفات دیپلماتیک عرفی است و معانی خاصی را در بطن خود دارد. کشورهای مختلف مبتنی بر ویژگی‌های هویتی و تمدنی خود از این الگوهای تشریفاتی بهره‌برداری می‌کنند. پزشکیان هم این واقعیت را می‌داند و تلاش می‌کند تا آنها را اجرایی کند. در جریان سفر به عراق استقبال خوبی از رییس‌جمهور به عمل آمد.
شیوه‌ها و اصول تشریفاتی آیا غیر قابل خدشه است. یا می‌توان مبتنی بر شرایط خاص الگوهای متفاوتی را ارایه کرد؟
دولت‌ها و سیاستمداران بر اساس قرن‌ها فعالیت و تجربه، زبان خاصی را استحصال و ارایه کرده‌اند که مبتنی بر آن هر حرکتی واجد معنای خاصی است. مثلا یک شیوه دست دادن ممکن است به معنای صمیمیت بالا و روابط راهبردی کشورها با هم باشد و نوع دیگری از دست دادن ممکن است معنای دیگری داشته باشد. کشورها با رفتار خود، تسلط خود بر حوزه روابط بین‌المللی و پایداری سیاسی را نیز نشان می‌دهند. یعنی کشور مورد بحث به اندازه‌ای استحکام و پایداری سیاسی داشته که بر زیر و بم حوزه سیاسی و زبان بدن و کلام و... تسلط کامل پیدا کرده است. همان اندازه که یک دیپلمات و سیاستمدار کارکشته با تسلط خود بر زبان‌های کشورهای مختلف، کارآمدی خود را نمایان می‌کند با تسلط بر زبان بدن و تشریفات نیز آگاهی بالای خود را نمایان می‌کند. رییس‌جمهوری هم با توجه به استفاده از رویکردهای کارشناسی و تحصیلات بالا، قطعا بهترین تصویر را از خود و فرهنگ و تمدن ایرانی ارایه می‌کند.
چرا اهمیت دارد که کشورها به این اصول تشریفاتی و الگوهای رفتاری توجه کنند.
سیاستمداران در هر سفری به داده‌های اطلاعاتی متفاوتی نیاز دارند. مثلا سفر به کشوری دوست مانند عراق الگوی متفاوتی از سفر به کشورهای غربی و اروپایی را نیاز دارد. در خصوص سایر کشورها به خصوص کشورهایی که چندان روابط دوستانه‌ای با ایران ندارند لازم است این تشریفات دیپلماتیک با دقت رعایت شود. آنها با دقت زبان بدن، جایگاه نشستن، جزییات حرکات دست، نگاه و ... را بررسی می‌کنند و تحلیل خاص خود را ارایه می‌کنند. در مراکز تحقیقاتی و پژوهشی، همچنین رسانه‌ها این الگوها بررسی می‌شود و تحلیل خاص ارایه می‌شود. بنابراین لازم است به همه جوانب امر تشریفات توجه شود. اینکه رییس‌جمهور چگونه برای سوار شدن به هواپیما قدم بر می‌دارد، کجا می‌نشیند، نحوه نشستن او چگونه است، کی حرف می‌زند، چه زمانی سکوت می‌کند و چگونه دست می‌دهد، چگونه لباس می‌پوشد و ... همگی واجد معانی خاصی است.
اما پزشکیان با سبک و سیاق خاص خود آداب دیپلماتیک را به جای می‌آورد که برآمده از نوع خاصی از آگاهی به نظر می‌رسد. برخی تحلیلگران معتقدند، پزشکیان به دنبال تغییر ساختارهاست، بنابراین سعی می‌کند در رفتار روتین خود هم از کلیشه‌ها پرهیز کند. تحلیل شما از رفتارهای دیپلماتیک و زبان بدن رییس‌جمهور چیست؟
با شما موافقم. در عین حال باید توجه داشت که پزشکیان تازه روی کارآمده است. تنها یک سفر خارجی از سوی ایشان انجام شده که آن هم به کشور دوست عراق است. هنوز ملاقات یا دیدارهای سیاسی در سطح بالا نداشته که بتوانیم عکس‌العمل رهبران سایر کشورها در مواجهه با رفتار ایشان را بسنجیم. اما در کل رفتارها و زبان بدن یک سیاستمدار و دیپلمات در جریان ملاقات‌ها و روابطش تاثیرگذار است. تصویری که از پزشکیان در سفرهای بیرونی‌اش ثبت می‌شود، مثبت خواهد بود چرا که او به تخصص و رویکردهای کارشناسی اعتقاد دارد. نه فقط در حوزه سیاسی و دیپلماسی، بلکه در زندگی روزمره افراد هم این رفتارها و گفتارها و زبان بدن تاثیرگذار است. در عین حال هر فرد سیاستمداری، شخصیت و ویژگی‌های خاص خود را دارد، ساختارشکنی و رنگ و بوی تازه دادن به تشریفات خشک، خودش می‌تواند، جذابیت داشته باشد. باید ببینیم آقای پزشکیان چه نسخه‌ای از تلفیق این آداب دیپلماتیک یا ویژگی‌های خاص خود ارایه می‌کند.
در برخی برهه‌ها، ساختارشکنی سیاستمداران در مواجهه با این آداب و سنن تشریفاتی نتایج مناسبی به دنبال داشته است. مثلا در مورد چرچیل گفته می‌شود که بسیاری از پروتکل‌های رفتاری نخست‌وزیر انگلیس که طی سال‌ها نهادینه شده بود را تغییر داد و اتفاقا نتایج بسیار موثری هم در ایجاد انسجام اجتماعی و...گرفت. چقدر دست رییس‌جمهور و تیم اجرایی و رسانه‌ای دولت باز است که هویت خاص خود را وارد این آداب و سنن دیپلماتیک کنند؟
در بحث‌های داخلی کشور و برخی حوزه‌های خارجی این ساختارشکنی‌ها به نظرم هیچ ایرادی ندارد و مشکلی هم پیش نمی‌آورد. اتفاقا عدم رعایت تشریفات برای مردم به منزله صداقت و صمیمیت رییس‌جمهور با مردم است. در عین حال باید توجه داشت، سطح بین‌المللی حتی اگر ایده خاصی مدنظر است باید به صورت تدریجی و بسیار هوشمندانه باشد تا کشورهای دیگری دچار سوءتعبیر نشوند. هر حرکتی در عالم سیاست و دیپلماسی واجد معنای خاصی است و نمی‌توان ناگهانی، اسلوب‌ها را تغییر داد. رییس‌جمهور در عین احترام به سایر کشورها باید شخصیت خاص خود را هم نمایان کند. در دیپلماسی از نحوه غذاخوردن، نحوه دست گرفتن قاشق و چنگال و نگاه کردن تشریفات وجود دارد تا نحوه نشستن، لباس پوشیدن و راه رفتن. زیر و رو کردن مجموعه این تشریفات، ممکن است سوء برداشت‌هایی را به دنبال داشته باشد.اما با شما موافقم که اگر رنگ و بوی شخصیت سیاستمدار با هوشمندی با این تشریفات تلفیق شود، تاثیرات مثبت و عمیقی شکل می‌گیرد. مسعود پزشکیان با توجه به هوش بالا، تحصیلات قابل توجه و تخصص‌گرایی، حتما متوجه مجموعه این ضرورت‌ها هست.