بزرگنمايي:
پیام سپاهان - تاریخچه برخی مادی‌های شهر اصفهان همچون مادی نیاصرم به پیش از اسلام بازمی‌گردند، اما اوج شکوفایی آن‌ها در دوره صفوی و با طراحی نظام طومار شیخ بهایی بود که آب را بر پایه دقیق‌ترین محاسبات به محلات تقسیم می‌کردند، اما این شاهراه‌های سبز دغدغه آب دارند.
به گزارش خبرگزاری ایمنا، خشک‌بودن مادی‌های شهر زیبای اصفهان امروز دیگر به یک تصویر آشنا در حافظه شهروندان تبدیل شده است؛ نشانه‌ای از بحرانی که فراتر از مرزهای استانی و حتی فراتر از حوزه‌ی محیط زیست، وارد زیست اجتماعی و روانی مردم شده است، اما پیش از آنکه این وضعیت را تنها به حساب ضعف مدیریت بگذاریم، باید واقع‌بین باشیم؛ اصفهان در دل یکی از خشک‌ترین مناطق ایران واقع شده و آنچه امروز شاهدش هستیم، بخشی از یک بحران آبی بزرگ‌تر که تمام فلات مرکزی ایران را دربر گرفته است.
در چنین شرایط اقلیمی تأمین آب برای همه نیازها، از شرب گرفته تا کشاورزی و محیط زیست به تصمیم‌گیری‌های بسیار دشوار و گاه پرهزینه نیاز دارد؛ بدون شک در اولویت‌بندی میان آب شرب میلیون‌ها نفر با جاری شدن آب در مادی‌های شهری، انتخاب آسانی در کار نیست؛ واقعیت این است که حتی اگر نیت و برنامه برای احیای مادی‌ها وجود داشته باشد، منابع آبی موجود دیگر به‌اندازه‌ای نیست که تمام مطالبات را هم‌زمان پاسخ دهد.
با این حال این بحران آبی نباید بهانه‌ای برای بی‌برنامگی یا فراموشی نقش حیاتی مادی‌ها در شهر باشد؛ حتی در شرایط خشکسالی، راهکارهایی همچون استفاده از پساب تصفیه‌شده، مدیریت هوشمندانه جریان آب یا آب‌رسانی هدفمند و دوره‌ای می‌تواند در دستور کار قرار گیرد تا دست‌کم بخشی از کارکردهای اکولوژیکی و زیباشناختی این میراث طبیعی حفظ شود؛ بحران آب توجیهی برای سکوت یا بی‌عملی نیست، بلکه دلیلی برای تلاش بیشتر و خلاقانه‌تر است.
حفظ مادی‌ها فقط به معنی حفظ چند کانال آبی نیست؛ این‌ها بخشی از هویت تاریخی و حافظه‌ی جمعی شهری هستند که نفس شهر را با خود حمل می‌کنند؛ اگر امروز با دیدی بلندمدت و مسئولانه به آن‌ها نگاه نکنیم، ممکن است فردا با فقدانی روبه‌رو شویم که با هیچ میزان آب یا بودجه‌ای جبران‌پذیر نخواهد بود.
یکی از پیچیده‌ترین چالش‌های بحران آب در اصفهان، مسئله توزیع عادلانه و اولویت‌دار منابع موجود است؛ مادی‌ها به‌عنوان بخشی از نظام سنتی مدیریت آب در شهر، همواره بر پایه‌ی تقسیم دقیق و برابری بین محله‌ها و باغ‌ها طراحی شده‌اند، اما این نهرهای تاریخی امروز در برابر منطق اضطراری بقا قرار گرفته است؛ منابع محدود باید بین کشاورزی، شرب، صنعت و محیط زیست تقسیم شود؛ در چنین شرایطی گاه آنچه قربانی می‌شود، همان چیزی است که صدای کمتری دارد، درست مادی‌هایی که بی‌صدا می‌خشکند.
درختان کهنسال اصفهان که دهه‌ها و حتی سده‌ها با همین مادی‌ها زیسته‌اند، امروز از رطوبت محروم شده‌اند؛ کارشناسان می‌گویند آبیاری سطحی با تانکر یا سیستم‌های قطره‌ای جایگزین کاملی برای جریان طبیعی زیرسطحی آب نمی‌شود؛ این موضوع تنها یک تهدید زیست‌محیطی نیست، بلکه زنگ خطری برای سیمای شهر و حتی سلامت روانی ساکنان است؛ وقتی چنارهای خیابان‌ها یکی‌یکی می‌افتند، تنها درخت نیست که می‌میرد؛ بخشی از خاطره‌ی شهری فرو می‌ریزد.
با این حال همه‌چیز در گرو سهمیه‌ی سد نیست؛ طرح‌هایی همچون استفاده از پساب شهری برای احیای مادی‌ها، مدیریت سبز در فضای شهری و بازنگری در نوع پوشش گیاهی شهر ابزارهایی است که می‌توانند بخشی از بار این بحران را سبک کند؛ در دوره‌هایی که امکان رهاسازی آب نیست، دست‌کم می‌توان با مدیریت خلاق، حیات نمادین مادی‌ها را هرچند با حداقل آب، اما با حداکثر توجه حفظ کرد.
مادی‌ها تنها مسیرهایی برای عبور آب نیست، بلکه کانال‌هایی برای جاری ماندن روح شهر است؛ اگرچه بحران منابع آبی آزادی عمل مدیران شهری را به‌شدت محدود کرده است، اما این محدودیت نباید به بی‌تفاوتی یا دست شستن از میراث طبیعی ختم شود؛ مسئله اصلی این نیست که آب نیست، بلکه این است که با همین اندک آب، چگونه رفتاری هوشمندانه، عادلانه و آینده‌نگر داشته باشیم.
برای نجات شهر اصفهان و تأمین آب پایدار رودخانه اقدام عاجل و جدی صورت گیرد مهدی بقایی، معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: رودخانه زاینده‌رود برای چند روزی باز شده، اما حقابه مادی‌های اصفهان موضوعی طولانی و مهم است که باید به آن پرداخته شود.
وی با بیان اینکه دو سال پیش موضوع حقابه مادی‌های اصفهان مصوب شد و جزو منابع و مصارف قرار گرفت تا این حقابه به‌صورت رسمی و مشخص تأمین شود، می‌افزاید: در سال گذشته در دو مرحله‌ای که آب برای مادی‌ها باز شد حدود 10 میلیون متر مکعب آب اختصاص یافت، اما در سال جاری به‌دلیل شرایط خاص و مسئله ذخیره آب پشت سد این امکان فراهم نشد.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان تصریح می‌کند: با وجود پیگیری‌ها، مطالبات و تلاش‌های فراوان این اتفاق رخ نداد؛ هرچند اعلام شد که در دوره جاری به‌دلیل شرایط خاص آب باز نشود، اما به ما قول داده شده که در دوره بعدی به‌طور حتم آبگیری انجام شود، چرا که مادی‌ها شریان حیاتی شهر اصفهان هستند؛ پرآب شدن مادی‌ها نه‌تنها برای چاه‌ها و درختان بلکه برای سرزندگی شهر اهمیت ویژه‌ای دارد.
بقایی خاطرنشان می‌کند: در سال‌های قبل استانداری و اداره آب منطقه‌ای پیگیر موضوع بوده‌اند و هم‌اکنون نیز طبق تفاهم‌نامه‌ای که با شرکت آب منطقه‌ای داریم، مقرر شده است که عنوان حقابه شهرستان و مادی‌های اصفهان به‌طور رسمی در جدول منابع و مصارف ذکر شود؛ بر اساس این تفاهم باید مشخص باشد از میزان آبی که آزاد می‌شود، چه مقدار برای شهر اصفهان در نظر گرفته شده است.
وی بیان می‌کند: درختان کهنسال شهر اصفهان که ریشه‌های آن‌ها در دل خاک تنیده شده است با آبیاری سطحی سیراب نمی‌شوند؛ این درختان نیاز به رطوبت حاصل از جریان رودخانه و مادی‌های آبدار دارند، در غیر این صورت درختان تنها ظاهری سبز خواهند داشت و از درون خشکیده و پوک می‌شوند؛ اتفاقی که در سال‌های اخیر موجب افتادن بسیاری از درختان و بروز حوادث شده است.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان می‌گوید: در شرایطی که رودخانه بسته است و این بار نیز مادی‌ها آبدار نشدند، نگرانی‌ها افزایش پیدا کرده است؛ باید دغدغه جدی برای احیای رودخانه در مدیریت استان و کشور وجود داشته باشد.
بقایی عنوان می‌کند: اصفهان شهری است با خیابان‌ها و معابری پوشیده از فضای سبز، که حفظ آن نیازمند برنامه‌ریزی و تأمین آب پایدار است؛ این شهر، شهر رودخانه‌ها و باغ‌ها بوده است؛ درختانی همچون چنار با ریشه‌های عمیق نیاز به آبیاری مداوم دارند.
وی ادامه می‌دهد: درختی که سال‌ها با غرقاب آبیاری شده است، نمی‌تواند با کمترین میزان آب زنده بماند؛ این دغدغه‌ای است که نه‌تنها شهرداری بلکه بسیاری از شهروندان اصفهان و حتی مردم دیگر استان‌ها دارند.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان عنوان می‌کند: اصفهان شهری است که باید دغدغه ملی برای حفظ آن وجود داشته باشد؛ فضای سبز زیبایی که به ما به ارث رسیده است، حاصل سال‌ها تلاش باغبان‌هایی است که با اشک چشم و جان‌فشانی آن را حفظ کرده‌اند، اما در شرایط کنونی برخی درختان تنها یک سوم از نیاز آبی خود را دریافت می‌کنند که به‌معنای زنده نگه‌داشتن ظاهری آن‌ها است، در حالی که از درون بیمار و خشک شده‌اند.
بقایی تاکید می‌کند: همان‌طور که بر روی پروژه‌های پساب سرمایه‌گذاری می‌شود، باید به نیاز طبیعی رودخانه نیز توجه شود؛ رطوبت ناشی از خود آب رودخانه تأثیر زیادی دارد و جایگزینی ندارد.
وی بیان می‌کند: تقاضای عاجزانه ما از تمام مسئولان استان و کشور این است که برای نجات شهر اصفهان و تأمین آب پایدار رودخانه اقدام عاجل و جدی صورت گیرد، زیرا حفظ این شهر مسئولیتی بر دوش همه ما است.
به گزارش ایمنا، بحران آب در اصفهان اگرچه ریشه در موقعیت جغرافیایی خشک این منطقه دارد، اما نحوه مدیریت منابع آبی نیز نقش پررنگی در تعمیق یا کاهش این بحران ایفا می‌کند؛ مادی‌ها که روزگاری نماد نظم، حیات و زیبایی در بافت شهری اصفهان بودند، امروز در سکوت و بی‌آبی فرو رفته‌اند؛ این وضعیت تنها یک چالش زیست‌محیطی نیست، بلکه به‌صورت مستقیم بر حافظه تاریخی، سلامت روانی و هویت فرهنگی شهر تأثیر می‌گذارد.
انتخاب میان تأمین آب شرب، کشاورزی، صنعت و حفظ عناصر طبیعی شهری، انتخابی دشوار، اما اجتناب‌ناپذیر است، با این حال بی‌توجهی کامل به کارکردهای مادی‌ها در بلندمدت خسارات جبران‌ناپذیری بر پیکره شهر برجای خواهد گذاشت.
اظهارات مسئولان شهری نشان می‌دهد که اگرچه بعضی گام‌ها برای احیای مادی‌ها برداشته شده، اما این تلاش‌ها به دلیل کمبود منابع یا ضعف در اولویت‌بندی به نتیجه ملموس نرسیده است؛ درختان کهنسال اصفهان با سابقه‌ای چند صد ساله امروزه با کم‌آبی و آبیاری‌های ناکافی از درون خشکیده و به نمادی از زخم‌های پنهان بحران آب تبدیل شده‌اند.
آنچه هم‌اکنون نیاز است، نگاهی ملی، اقدامی جدی و برنامه‌ریزی هوشمندانه برای مدیریت بحران با استفاده از منابع جایگزین همچون پساب تصفیه‌شده و سیستم‌های نوین آبیاری است، چرا که نجات مادی‌ها به معنای نجات بخشی از جان و حافظه زنده شهر اصفهان است.
کد خبر 856356