بزرگنمايي:

پیام سپاهان - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
رئیس‌جمهور جدید ایران، مسعود پزشکیان و رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، دونالد جی. ترامپ، تمایل خود را برای مذاکره درباره توافق هسته‌ای جدید ابراز کرده‌اند. دیوید ای. سنگر در مطلبی برای نیویورک‌تایمز به بررسی این موضوع پرداخت و نوشت ترامپ در حالی با مساله ایران مواجه خواهد شد که این کشور وضعیت متفاوتی در منطقه نسبت به دوران نخست ریاست‌جمهوری ترامپ دارد و برنامه‌ هسته‌‌ای‌اش نیز با تحولات جدیدی همراه شده است. این واقعیت جدید باعث برانگیختن یک بحث داخلی درخصوص نحوه برخورد دولت او با تهران شده است: گشاده‌رویی برای مذاکرات یا حمله به برنامه غنی‌سازی هسته‌ای آن؛ آشکار یا پنهان، یا شاید توسط اسرائیل.یا، همان‌طور که بسیاری مطرح می‌کنند، یک دور از «دیپلماسی قهری» که تهران را در انتخاب بین دو وضعیت نگه می‌دارد: یا کاهش توان هسته‌ای خود از طریق مذاکره یا به عقب راندن آن با قهر و اجبار.
فوریت این موضوع روز یکشنبه توسط جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی پرزیدنت بایدن، تاکید شد که با مطرح کردن ادعاهایی علیه ایران به فرید زکریا از سی‌ان‌ان گفت که با تضعیف متحدان اصلی ایران، «جای تعجب نیست که برخی صداها شنیده می‌شود که می‌گویند شاید بهتر باشد همین الان به دنبال هسته‌ای برویم».
وی افزود که در مورد آنچه «خطر واقعی» احتمال عبور ایران از نقطه گریز خوانده می‌شود با تیم امنیت ملی ترامپ و اسرائیلی‌ها صحبت کرده است. در مصاحبه‌های دو هفته گذشته، مقامات آمریکایی و خارجی گفته‌اند که رقص تهدیدآمیز بر سر آینده هسته‌ای ایران می‌تواند در چند ماه پیش‌ رو چرخش چشمگیری پیدا کند. این ارزیابی پس از آن صورت گرفت که بازرس ارشد هسته‌ای سازمان ملل هشدار داد که ایران در حال تسریع غنی‌سازی اورانیوم نزدیک به درجه ساخت سلاح هسته‌ای است.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور جدید ایران و دونالد ترامپ تمایل خود را برای مذاکره درباره توافق هسته‌ای جدید ابراز کرده‌اند، هر‌چند هیچ‌کدام کلمه‌ای درباره شرایط آن نگفته‌اند. اما هر دو می‌دانند که موازنه در منطقه تغییر کرده است - و توانایی حمله به اسرائیل توسط متحدان ایران تا حدی کاهش یافته است. بنابراین در‌حالی‌که فرصت دیپلماسی در شش سال گذشته بیشتر نبوده، امکان حمله پیشگیرانه نیز وجود ندارد.مایکل والتز که ترامپ او را به عنوان مشاور امنیت ملی خود منصوب کرده است، در نوامبر به CNBC گفت: «تغییری که خواهید دید، تمرکز بیشتر بر ایران است. فشار حداکثری نه‌تنها به ثبات در خاورمیانه کمک می‌کند، بلکه به ثبات در صحنه روسیه و اوکراین نیز کمک می‌کند و همکاری دو کشور را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.»
اریک ادلمن، یکی از مقامات ارشد سابق وزارت دفاع در دولت بوش، گفت: «آنچه اکنون متفاوت است، این است که ایرانی‌ها شرایطشان نسبت به قبل متفاوت شده است.» ادلمن اخیرا تحلیلی منتشر کرده است که در آن از ترامپ خواست تا راه مذاکره‌ای را به ایران نشان دهد که مازاد غنی‌سازی خود را صادر کند و برنده لغو تحریم‌ها شود.
بحرانی که ترامپ به ایجاد آن کمک کرد
برنامه هسته‌ای ایران پس از توافق هسته‌ای 2015 با دولت اوباما متوقف شد. اما ترامپ در سال 2018 بر اساس این نظریه که توافق دوران اوباما یک «فاجعه» است، از توافق خارج شد و تحریم‌ها را دوباره اعمال کرد. او پیش‌بینی کرد که ایرانی‌ها برای معامله دیگری و توافق با او تماس خواهند گرفت. اما ایرانی‌ها این کار را نکردند. به گفته رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، چند هفته پیش، ایران تولید اورانیوم 60درصد غنی‌شده را تسریع کرد.
برای دو سال، ایرانی‌ها از از‌سرگیری تولید خودداری کردند و سعی کردند برای پیدا کردن راهی با هدف دور زدن تحریم‌ها با قدرت‌های اروپایی مذاکره کنند. این تلاش شکست خورد، مانند تلاش دولت بایدن برای اینکه ببیند آیا می‌تواند توافق قبلی را با چیزی «طولانی‌تر و قوی‌تر» احیا کند.
چالش یک راه‌حل نظامی
اسرائیل و ایالات متحده اغلب به طور هماهنگ برای کاهش سرعت پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران کار کرده‌اند، به‌ویژه با حمله سایبری مخفی چندین‌ساله با رمز «بازی‌های المپیک» که برای حمله به سانتریفیوژهای هسته‌ای طراحی شده است. اما نتایج محدود بود و از آن زمان به بعد نتانیاهو بارها تا مرز دستور حمله نظامی به برنامه هسته‌ای ایران پیش رفت، اما در آخرین لحظه عقب‌نشینی کرد - گاهی به دستور ایالات متحده، گاهی به دلیل مخالفت‌های این کشور. مقامات نظامی و اطلاعاتی رژیم صهیونیستی اذعان داشتند که نگرانند نتیجه این کار فقط این باشد که برنامه ایران عمیق‌تر شود. یک ارزیابی اطلاعاتی طبقه‌بندی‌نشده اخیر که به کنگره ارائه شد، به این نتیجه ادعایی رسید که ایران از زمان خروج ایالات متحده از توافق، اورانیوم کافی برای تولید بیش از 12سلاح را غنی‌سازی کرده است.
آنتونی جی. بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، در ماه ژوئیه گفت که ایران احتمالا فقط «یک یا دو هفته» برای غنی‌سازی تا سطح بمب فاصله دارد.بحث بر سر این است که چه چیزی برای تبدیل آن سوخت به فلز و تبدیل آن به کلاهک لازم است. اما یک بمب خام - مثلا با یک کشتی باری تحویل داده می‌شود - ممکن است شش یا هشت ماه طول بکشد. یک موشک پیچیده‌تر که روی یک موشک بالستیک قرار می‌گیرد، ممکن است یک سال و نیم طول بکشد. سالیوان گفت: «وقتی اتفاقاتی مانند تغییر وضعیت ایران نسبت به گذشته رخ می‌دهد، اغلب چیزهای بدی در گوشه‌وکنار در کمین هستند.»با این وجود، از بین بردن زیرساخت‌های هسته‌ای ایران برای اسرائیل بسیار دشوار خواهد بود، مگر اینکه ترامپ به آن نوع کمکی که پیشینیانش از ارائه آن امتناع کردند، اجازه دهد. در‌حالی‌که شاید این احتمال وجود داشته باشد که نیروی هوایی اسرائیل می‌تواند به سایت غنی‌سازی حمله کند، اما تولید اورانیوم در عمق کوه‌ها و نفود به آن تقریبا به بزرگترین سنگر‌شکن آمریکا نیاز دارد.مشخص نیست که ترامپ و مشاورانش چگونه به درخواست‌های اسرائیل برای کمک پاسخ خواهند داد. مارکو روبیو، نامزد ترامپ برای وزارت امور خارجه، در سنا به عنوان یک شاهین ضد‌ایرانی شناخته شده است و او علیه توافق دوران اوباما جنجال به پا کرد. اما افراد دیگر چون معاون او، جی دی ونس، نشان داده‌اند که ایالات متحده باید خود را از «جنگ‌های همیشگی» خاورمیانه بیرون بکشد. ترامپ در اولین دوره ریاست‌جمهوری خود تمایلی به حمله به ایران نداشت. اما دستیاران می‌گویند که دیدگاه او ممکن است به دلیل برخی تحولات تغییر کرده باشد. برخی از اعضای نخبه حاکم از زمان اولین تلاش ایران برای حمله موشکی به اسرائیل در بهار، علنا استدلال کرده‌اند که به یک بازدارنده قوی‌تر نیاز دارند.
شکل یک معامله جدید
این احتمال وجود دارد که ترامپ در همان شروع کارش، توانایی نیروی نظامی برای حمله به تاسیسات هسته‌ای را نمایش دهد و سپس وارد مذاکره شود. این رویکردی است که ادلمن و دیگران آن را «دیپلماسی قهری» می‌نامند. اما دستیابی به توافقی فراتر از توافق دوران اوباما که ترامپ آن را بی‌فایده خوانده و رد کرده، دشوار خواهد بود. توافق 2015، 97درصد اورانیوم غنی‌شده ایران را از کشور خارج کرد - روس‌ها آن را با پرداخت هزینه‌ای برداشتند - و توانایی ایران برای نصب نسل جدیدی از سانتریفیوژهای بسیار کارآمد، ماشین‌های غول‌پیکری که با سرعت مافوق صوت برای غنی‌سازی اورانیوم می‌چرخند، سال‌ها به تعویق افتاد. تصمیم ترامپ برای خروج از برجام به ایران بهانه‌ای داد تا ماشین‌های جدید را زودتر از زمان توافق خود نصب کند.نویسنده در این مقاله مدعی شده که هر توافق جدیدی تقریبا به طور قطع باید ایران را ملزم کند که تمام اورانیوم غنی‌شده و تمام آن سانتریفیوژها را تحویل دهد و به بازرسان بین‌المللی اجازه دهد به هر تاسیساتی که در آن تجهیزات جدید تولید می‌شود، وارد شوند. این سطحی از برچیده شدن و شفافیت است که مقامات اوباما در طی چندین سال مذاکرات نتوانستند به آن دست یابند.
همان‌طور که والتز اشاره کرد، پیشینه ترامپ نشان می‌دهد که او با تشدید تحریم‌های اقتصادی شروع خواهد کرد، اگرچه این تحریم‌ها سابقه کارآمدی ضعیفی دارند. یک مقام سازمان سیا می‌گوید کمپین «فشار کامل» باید ایران را بیشتر تحت‌فشار قرار دهد، به‌ویژه با کاهش درآمد نفتی ایران. اما جوهر دیپلماسی قهری یک پیام به ایران است که به هر طریقی با دیپلماسی یا اجبار باید از ذخایر سوخت و توانایی‌هایی که این کشور را در آستانه یک سلاح قرار داده است، کوتاه بیاید. ایران ممکن است مایل به عقب‌نشینی تاکتیکی باشد، اما هرگز حاضر به تعطیلی تمامی تاسیسات خود نبوده و حداقل در‌حال‌حاضر مشخص نیست که ترامپ چقدر برای رسیدن به این هدف حاضر است ریسک کند.